تعیین نوع عکس ها و قدمت آنها:
صلاحیت «تعیین نوع عکسها و قدمت آنها» در حوزه رسمی کارشناسی رسمی دادگستری در رشته هنر، رسانه و تبلیغات، مجوز حقوقی و تخصصی است که به کارشناسان رسمی دادگستری امکان میدهد در امور قضایی و اداری، به بررسی و اظهار نظر درباره اصالت، تاریخی بودن، جعلی یا دستکاریشدن تصاویر عکس و سایر محصولات تصویری بپردازند.
۱. چارچوب قانونی و مأموریت
در نظام حقوقی ایران، هرگاه در پروندههای کیفری، حقوقی، اداری یا ارزیابی قراردادی موضوع عکس یا تصویر دارای اهمیت باشد، مرجع قضایی یا طرفین درگیر میتوانند به صورت رسمی از کارشناسی رسمی دادگستری درخواست ارجاع پرونده کنند. در این موارد، کارشناس رسمی دادگستری با صلاحیت مذکور، به عنوان کارشناس ارزیاب قضایی رسمی منصوب شده، گزارش تخصصی ارائه میدهد.
۲. حوزه کاربرد
این صلاحیت در موارد زیر کاربرد دارد:
پروندههایی که اجازه تأیید اصالت عکسها یا تعیین تقلبی بودن آنها مطرح باشد، برای مثال ادعای جعل یا ترکیب دیجیتال.
مواردی که قدمت یک تصویر یا نگاتیو، به عنوان مدرک در حل اختلاف حقوقی یا اداری مطرح است؛ مثلاً برای تعیین تاریخ یک قرارداد یا رویداد.
تحقیقات حقوقی درباره مالکیت معنوی و ادعای سوءاستفاده از تصاویر مستند.
۳. مسئولیتها و وظایف عملی
کارشناسی رسمی دادگستری دارای این صلاحیت باید:
نوع تصویر (مثلاً نگاتیو، چاپشده، دیجیتال، اسکنشده) را تشخیص دهد؛
جعل یا مونتاژ دیجیتال را بررسی کرده و اعلام نظر کند؛
قدمت عکس را بر اساس ویژگیهای فیزیکی یا محتوایی، تجهیزات استفادهشده و تکنیک تصویربرداری معتبر، تخمین بزند؛
در صورت نیاز، آثار فرسودگی، تعمیر، بازسازی یا چاپ مجدد را مشخص کند؛
گزارش خود را با مستندات فنی، ضمیمه عکسها و تحلیلهای مستند به مرجع قضایی ارائه دهد.
۴. ابزار، روشها و میانجیهای تخصصی
برای انجام دقیق تشخیصها، کارشناسی رسمی دادگستری معمولاً از ابزارها و روشهای زیر استفاده میکند:
نورپردازی تخصصی، میکروسکوپ و ابزار آنالیز تصویر برای بررسی جزئیات چاپ، بافت عکس و نشانههای فیزیکی؛
نرمافزارهای تشخیص تغییر دیجیتال، تحلیل EXIF و دادههای تصویری برای تحلیل حذف، الحاق یا ویرایش؛
روشهای تطبیق با نمونههای مقایسهای دارای تاریخ مشخص؛
مشورت با ابزارهای آرشیو ملی، موزهها یا مجموعههای مستند در صورت نیاز به تأیید تاریخی.
۵. ارزشافزوده در نظام قضایی و اداری
با تشخیص دقیق اصالت و قدمت، کارشناسی رسمی دادگستری میتواند اعتبار مدرکی را که مورد مناقشه است، مشخص کند و در اثبات یا رد ادعا کمک کند.
گزارش مستدل و رسمی او در دادگاهها یا مراجع اداری، به لحاظ حقوقی پذیرش دارد و قابل استناد است.
یافتههای وی ممکن است به تعیین مسئولیتهای مدنی، کیفری یا جبران خسارت مرتبط با جعل یا ارائه مدارک تقلبی منتهی شود.
۶. نمونه کاربرد واقعی
مثالی معتبری از بکارگیری این صلاحیت عبارت است از:
در یک پرونده اختلاف موسسه فرهنگی با کارفرما بر سر تاریخ واقعی برگزاری رویدادی و تصویربرداری آن، کارشناسی رسمی دادگستری با صلاحیت «تعیین نوع عکسها و قدمت آنها» زوایای فنی تصاویر را بررسی کرده، اصالت چاپ، تاریخ ثبت و احتمال بازنشر دیجیتال را تحلیل و در نهایت گزارش داد که تاریخ ضبط عکس پس از تاریخ ادعاشده بوده و موجب تصمیمگیری قضایی شد.