اظهار نظر در مورد حقوق مادی و معنوی آثار و تولیدات تصویری سینمایی و تلویزیونی:
در نظام قضایی و اداری ایران، کارشناسی رسمی دادگستری با صلاحیتی تحت عنوان «اظهار نظر در مورد حقوق مادی و معنوی آثار و تولیدات تصویری سینمایی و تلویزیونی» بهطور رسمی مسئولیت تحلیل اختلافات مرتبط با مالکیت معنوی و مادی آثار سینمایی و تلویزیونی را بر عهده دارد. این صلاحیت در زمره رشته هنر، رسانه و تبلیغات قرار گرفته است و متقاضیان دعواهای حقوقی در بستر دادگاه، ادارات دولتی یا نهادهای بیمه و بانک میتوانند با ارجاع پرونده به کارشناس رسمی دادگستری دارای این صلاحیت، گزارش تخصصی و مستدل دریافت نمایند.
دامنه وظایف و موارد کاربرد:
۱. در دعاوی قضایی یا فرجامخواهیهایی که به تضاد در مالکیت مادی یا معنوی آثار تصویری میانجامد، کارشناسی رسمی دادگستری میتواند تشخیص دهد چه کسی مالک اقتصادی اثر است، چقدر درآمد ناشی از پخش یا نمایش محتوا بوده و چه ضرری ممکن است روی داده باشد.
۲. در موضوع حقوق معنوی، این کارشناس رسمی دادگستری موظف به بررسی مسائلی مانند تغییر یا تحریف اثر بدون رضایت صاحب اثر، موضوع کامل بودن اثر، صیانت از حق تمامیت اثر و ارتباط آن با قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان است.
۳. در دعاوی میان تولیدکنندگان، کارگردانان، سرمایهگذاران، پخشکنندگان یا شرکتهای بیمه و بانک، کارشناس رسمی دادگستری نقش تعیینکنندهای در تحلیل فنی و حقوقی شرایط قراردادی دارد؛ شامل بررسی میزان دستمزد، سهم پدیدآورندگان و ضرر مالی ناشی از تأخیر یا سوءاستفاده از اثر .
ابزار و روشهای بهکارگرفتهشده:
بررسی مستندات تولید (قراردادها، فاکتورها، صورتحسابها) برای تعیین ارزش مالی اثر یا سهم اشخاص حقیقی و حقوقی.
تحلیل محتوایی و فنی آثار سینمایی یا تلویزیونی از منظر ساختار فیلمنامه، نوع تدوین، مونتاژ، جلوههای ویژه یا اصالت تصویر برای تشخیص جعل، تحریف یا سوءاستفاده رسانهای .
ارزیابی تأثیرات اجتماعی اثر بر اساس شیوه پخش، بازخورد عمومی، بررسی پیام مخاطبان و تحلیل آماری یا انتقادی (در صورت نیاز نظریهپردازی فرهنگی و رسانهای) .
تطبیق با مفاد قانونی مندرج در قوانین داخلی مثل قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸، قانون نشر و تکثیر و مقررات مجازات برای عدم رعایت حقوق معنوی و مادی پدیدآورندگان .
موارد رایج استفاده:
در پروندههای مرتبط با انتشار غیرمجاز تصاویر یا فیلمهای خصوصی یا خانوادگی جهت اثبات آسیب معنوی و مادی.
در دعاوی مربوط به عدم رعایت حق پخش یا تحویل سهم پدیدآورندگان تولیدات تصویری.
در ارزیابی خسارت ناشی از کپیبرداری، مونتاژ جعلی یا سوءاستفاده از ساختار هنری اثر.
در مراحل بازبینی قضایی، کمیسیونهای داوری قراردادهای سینمایی، بیمهها و بانکها جهت محاسبه واقعی ارزش اثر برای تضمین قرارداد یا ارزیابی مالی وثیقه.
ارزش این صلاحیت در نظام قضایی ایران:
این صلاحیت تخصصی موجب آن میشود که قاضی یا نهاد اداری، مستنداتی قابل اتکا و نتایجی فنی، بیطرفانه و مستدل در زمینه مالکیت مادی و معنوی آثار تصویری دریافت نماید. گزارش کارشناسی رسمی دادگستری با این صلاحیت قابلیت استناد قوی در مراجع قضایی و داوریهای حقوقی دارد و به ایجاد عدالت و شفافیت در امور فرهنگی و مالی مرتبط با تولیدات سینما و تلویزیون کمک میکند.
در نتیجه، کارشناسی رسمی دادگستری دارای صلاحیت «اظهار نظر در مورد حقوق مادی و معنوی آثار و تولیدات تصویری سینمایی و تلویزیونی»، نقشی کلیدی در تعیین مالکیت، محاسبه خسارات مالی، پیگیری حقوق معنوی صاحب اثر، و ارائه تحلیل تخصصی و فراگیر در پروندههای پیچیده فرهنگی و رسانهای ایفا مینماید.