صلاحیت «کارشناسی رسمی دادگستری در رشته برق، ماشینآلات و تأسیسات کارخانجات» در گروه تخصصی صنعت و فن قرار دارد و به دلیل تنوع اقلام صنعتی و وسعت کاربرد در واحدهای بزرگ تولیدی، از جایگاه ویژهای در نظام قضائی و اداری ایران برخوردار است .
یکی از شاخههای مهم این صلاحیت، «کارشناسی تأسیسات حرارتی کارخانههای سیمان و گچ (تولیدکننده مصالح ساختمانی)» است که وظایف و مسئولیتهایی در مرز صنعت و حقوق ایفا میکند .
۱. قلمرو قانونی و موارد کاربرد
• دعاوی قضائی: در مواردی که خرابی یا نقص در سیستمهای حرارتی مانند دیگ بخار، بویلر، کورههای صنعتی یا خطوط انتقال انرژی حرارتی مستند به آسیب یا حادثهای باشد، گزارش کارشناسی رسمی دادگستری با این صلاحیت، به عنوان سند معتبر در دیوان عدالت اداری یا سایر محاکم کاربرد دارد؛ چه در تعیین علت حادثه و چه در تعیین میزان خسارت.
• امور بیمهای: برای تعیین میزان خسارت تأسیساتی در کارخانجات سیمان یا گچ مورد بررسی قرار میگیرد و شرکتهای بیمه جهت پرداخت غرامت بر اساس گزارش این کارشناسان اقدام میکنند.
• ارزیابی دارایی: در فرآیندهایی چون فروش، تجدید ساختار مالی یا وثیقهگذاری بانکی کارخانجات مصالح ساختمانی، کارشناسی رسمی دادگستری با این صلاحیت، وضعیت فنی و اقتصادی تأسیسات حرارتی را جهت ارزشگذاری واقعی تعیین میکند .
• اختلاف پیمانکاری و قراردادی: در مناقشات بین پیمانکاران، مشاوران و کارفرمایان صنعتی، گزارش این کارشناس، به تشخیص دقیق وضعیت فنی تأسیسات، قضاوت قانونی در قراردادها و تعیین مسئولیتها کمک میکند .
۲. ابزارها و روشهای بهرهگیری
برای انجام کارشناسی دقیق و کامل، کارشناسی رسمی دادگستری در این رشته از ابزارهای تخصصی بهره میگیرد:
دستگاههای سنجش دما، فشار و جریان بخار یا گاز در خطوط حرارتی؛
تجهیزات اندازهگیری ضخامت لولهها، اشکالزدایی از بویلرها، تحلیل شکست حرارتی و ارزیابی ضریب انتقال؛
بازرسی چشمی (Visual Inspection)، آزمایش غیرمخرب (NDT) مانند اولتراسونیک یا PT برای تشخیص ترک یا خوردگی؛
تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از استانداردهای معتبر داخلی و بینالمللی جهت تعیین انطباق با معیارهای ایمنی و عملکرد مطلوب.
۳. موقعیت در نظام قضائی و صنعتی
گزارش کارشناسی رسمی دادگستری در این زمینه بهعنوان مستندی معتبر و رسمی در محاکم قضائی شناخته میشود و نقشی کلیدی در احقاق حقوق دارد. از نظر صنعتی نیز، بررسی دقیق تأسیسات حرارتی با از بین بردن ایرادات احتمالی، کارآمدی سیستم را افزایش داده و از اتلاف انرژی و خطرات ایمنی جلوگیری میکند. حضور این کارشناسان ضمن کمک به کنترل ریسک، موجب بهبود فرآیندهای نگهداری و کاهش توقفات غیرضروری تولید نیز میگردد .
جمعبندی: صلاحیت «کارشناسی رسمی دادگستری در رشته برق، ماشینآلات و تأسیسات کارخانجات» با تخصص در «تأسیسات حرارتی کارخانههای سیمان و گچ» نقشی حیاتی در پیوند صنعت و نظام قضائی ایفا میکند. این نقش شامل مواردی مانند رسیدگی به دعاوی، ارزیابی خسارات، تعیین ارزش اقتصادی و حل اختلافات قراردادی است؛ از سوی دیگر با بهرهگیری از ابزارهای فنی و استانداردهای معتبر، ایمنی، بهرهوری و انطباق تأسیسات حرارتی با معیارهای فنی و حقوقی را تضمین مینماید.