در صلاحیت کارشناسی رسمی دادگستری راه و ساختمان – متره و برآورد، کارشناس رسمی دادگستری با رویکردی دقیق و مستند در زمینه سنجش حجم، هزینه و پیشرفت پروژههای ساختمانی و عمرانی وارد حوزه قضایی و اجرایی میشود. این صلاحیت، یکی از صلاحیتهای کاربردی گروه راه و ساختمان (کد «الف‑۳») است و نقش تعیینکنندهای در تأمین دلایل و حل اختلافات فنی-مالی دارد.
نقش و چارچوب حقوقی
کارشناس رسمی دادگستری راه و ساختمان دارای اختیار قانونی است تا گزارشهای فنی تهیهشده خود را به مراجع قضایی، ادارات دولتی (از جمله شهرداری، ثبت اسناد)، نهادهای بیمه، بانکها و دستگاههای اجرایی ارائه دهد. در دعاوی نظیر اختلافات میان کارفرما و پیمانکار، بررسی صورت وضعیت، تأمین دلیل در پروندههای ملکی یا قراردادهای ساختوساز، و ارزیابی خسارتهای اجرایی، نظریات این کارشناس رسمی دادگستری معتبر و لازمالاجرا است .
گستره وظایف
متره و برآورد دقیق مقادیر اجرایی: اندازهگیری مصالح مصرفشده یا مورد نیاز پروژه، استخراج جدولهای ریزمتره و خلاصه متره، و اعمال قیمتهای واحد پایه مطابق فهرستبها برای محاسبه هزینه ریالی هر آیتم .
تحلیل پیشرفت فیزیکی-ریالی کار: تهیه گزارش تطبیقی از زمانبندی پروژه و درصد پیشرفت، با توجه به رشد فیزیکی و میزان برآورد ریالی هر مرحله .
کنترل صورت وضعیت و رسیدگی به هزینههای اجرایی: تحلیل و بررسی صورتوضعیتها به منظور تأیید یا رد منصفانه مبالغ درخواستشده یا تشخیص مبلغ پرداختشده برای پیمانکار .
تعیین علت و میزان خسارت: ارائه گزارش رسمی در رابطه با تأخیر، نقص اجرا، اضافهکاری یا کمکاری پروژه، و ایجاد مستندات برای شکایت یا مطالبه خسارت .
ابزارها و روشها
اطلاعات نقشهخوانی و مقیاسبرداری، استفاده از جدولهای استاندارد ریزمتره و خلاصه متره جهت استخراج دادههای کمی.
مرجع فهرست بهای ایالت برای قیمتگذاری واحد مصالح و خدمات، شامل هزینه مواد، حمل، نیروی انسانی و ماشینآلات .
تحلیل ضوابط کنترل پروژه و مطالعه برنامه زمانبندی اولیه، جهت تطبیق واقعیات با پیشبینیها و استخراج درصد پیشرفت .
روشهای مقایسهای با پروژههای مشابه یا استانداردهای مصوب جهت پالایش قیمتها و حجمها.
حوزههای کاربرد
دعاوی حقوقی و ثبتی: ارجاع توسط دادگاهها برای تعیین وضعیت اجرای پروژه، تطبیق اجرا با نقشه، بررسی منافع ناشی از تأخیر یا خسارت.
تهیه گزارش برای دستگاههای اجرایی: مانند شهرداری برای تعیین مقدار واقعی کار انجامشده یا پیشرفت پروژههای عمرانی.
پیگیری در قراردادهای دولتی و بانکی: بررسی صورتوضعیت پیمانکار و تأیید هزینه برای پرداختهای بانک یا بیمه.
ارانش و تنظیم قراردادهای پیمانکاری: در ارزیابی و تضمین مالی مستند برای قراردادها یا تعدیل قیمت واحد در طول پروژه.
ارزش تخصصی در نظام قضایی
وجود این صلاحیت در قالب کارشناسی رسمی دادگستری زمینهساز ارائه نظریات مستدل، مستند و بر اساس چارچوب قانونی است. گزارشهای متره و برآورد توسط کارشناس رسمی دادگستری به دلیل پشتوانه کارشناپی و مرجعی، ترازو و ملاکی قابل اتکا برای صدور رای قضایی یا تصمیم اداری هستند. بدون حضور این کارشناس رسمی دادگستری، بررسی منصفانه و دقیق اختلافات مربوط به هزینه و کیفیت اجرای پروژهها دشوار و فاقد شفافیت میباشد.
جمعبندی
صلاحیت “متره و برآورد” از ارکان اساسی کارشناسی رسمی دادگستری در حوزه راه و ساختمان است. وظیفه این کارشناس رسمی دادگستری، اندازهگیری دقیق حجم عملیاتی، برآورد ریالی کاربردی، کنترل پیشرفت فنی-مالی و رفع ابهامات در اختلافات قراردادی است. بهرهگیری از گزارشهای رسمی، ضوابط فهرست بها و روششناسی کنترل پروژه، این صلاحیت را به ابزاری کارآمد برای تضمین حقوق و شفافیت مالی دولت، پیمانکاران، و بانکها تبدیل کرده است.