در نظام قضایی و اداری ایران، کارشناسی رسمی دادگستری رشته نساجی و رنگرزی دارای نقش و جایگاه ویژهای است. این افراد بهصورت رسمی و با مجوز قوه قضاییه فعالیت میکنند و وظایف آنان در چارچوب حقوقی و قانونی تعریفشدهاند. بهویژه در حوزهی ریسندگی سیستم پنبهای و پشمی و الیاف مصنوعی و نخهای فانتزی، این صلاحیت کاربردهای عملی ملموسی دارد که در ادامه به تفصیل بررسی میشود.
۱. حوزه وظایف و شرح فعالیت
ارزیابی و تعیین قیمت: کارشناس رسمی دادگستری در این صلاحیت، موظف به ارزیابی دقیق قیمت انواع مواد اولیه مانند پنبه، پشم، الیاف مصنوعی، نخهای فانتزی و ماشینآلات ریسندگی است. این ارزیابیها زمینهساز تصمیمگیریهای حقوقی در دعاوی مالی و قراردادی هستند .
گزارش اختلافات قراردادی: در دعاوی میان پیمانکاران، مشاوران و کارفرمایان که شامل تولید، تأمین و اجرای مواد نساجی باشد، نقش داوری و گزارش رسمی ایفا میگردد .
تعیین حقالامتیاز و خسارت: برای دستگاهها و نیروی کار مرتبط با ریسندگی، تخمین اجرتالمثل، خسارت و حقالامتیاز نیز از وظایف واجب این کارشناسان به شمار میآید .
۲. قلمرو ابزار و روشها
بازرسی فیزیکی و آزمایشگاهی: بررسی مواد اولیه و نخها از لحاظ جنس، ساختار و کیفیت با استفاده از ابزار اندازهگیری نظیر میکرومتر، آنالیزرهای فیبر و دستگاههای سنجش مقاومت و ضخامت انجام میشود. همچنین ماشینآلات ریسندگی و بافندگی توسط کارشناس، تحلیل میشوند تا ظرفیت، سلامت فنی و تاریخی آنها استخراج شود.
مقایسه بازار و قیمتگذاری: شناسایی قیمتهای بازار داخلی و بینالمللی برای انواع نخ و الیاف، مقایسه و تأیید دادهها بر اساس استانداردهای فنی و شیوهنامههای کانون کارشناسان رسمی، در تهیه گزارشهای مستند اهمیت دارد .
تهیه گزارش رسمی: نگارش مستندات با ساختار حقوقی شامل شرح سوابق، نتایج بازرسی، تحلیلهای عددی و پیشنهادات کارشناسی مطابق فرمت مرسوم در پروندههای قضایی انجام میپذیرد. این گزارشها بهنوعی مدارک قانونی محسوب شده و در دادگاه قابل استناد هستند.
۳. کاربردها در فرآیند قضایی و اداری
محاکم و دعاوی حقوقی–کیفری: در اختلافات ناشی از استفاده از مواد بیکیفیت یا ادعای خسارت مرتبط با فرآیند ریسندگی و رنگرزی، کارشناس رسمی دادگستری با ارائه گزارشهای تخصصی، نقش تعیینکنندهای دارد
داوری صنعتی و تجاری: در میان کارخانجات نساجی، نمایندگان رسمی و پیمانکاران، این کارشناسان بهعنوان داور بیطرف تعیینکننده در مسائل فنی و مالی مرتبط هستند .
ارزیابی برای سازمانهای دولتی و بیمهها: در تخمین خسارتهای وارده به اموال نساجی و در مراحل اداری یا بیمهای، گزارشهای این کارشناسان مبنای پرداخت یا عدم پرداخت خسارت میباشد.
۴. ارزش حقوقی و فنی
اعتبار حقوقی: گزارشهای رسمی از سوی کارشناسی رسمی دادگستری بهعنوان مستندات قانونی در مراحل دادرسی و قراردادها مطرحاند. در دعاوی، استناد به یافتههای این کارشناسان اعتبار بالایی دارد و ممکن است در تصمیم قضات تعیینکننده باشد .
کاهش ابهام فناورانه: با توجه به تخصص بالا در سیستمهای ریسندگی و رنگرزی، و شناخت مواد مهندسی آن، ابهامهای فنی در پروندههای حقوقی با تکیه بر تشخیص ایشان برطرف میشود.
تعادل در روابط تجاری: ارائه بازارشناسی دقیق و شفافسازی قیمتگذاری و کیفیت مواد، به کاهش اختلافات مالی و حفظ منافع کلیه ذینفعان میانجامد.