کارشناسی رسمی دادگستری در امور ثبتی – رسیدگی و تشخیص صحت جریان ثبتی املاک، عنوان یک صلاحیت حرفهای است که طبق مصوبات شورای عالی کارشناسان رسمی دادگستری تعریف شده و تنها توسط کارشناسان رسمی دادگستری دارای پروانه معتبر در حوزه ثبتی قابل ارائه میباشد. این صلاحیت به کارشناس اجازه میدهد تا بهصورت قانونی در حوزه بررسی پروندههای ثبتی ورود کند، بدون آنکه اصالت یا صحت اجرایی مؤسسات ثبت را تحتالشعاع خود قرار دهد.
حوزه فعالیت کارشناس رسمی دادگستری در این صلاحیت مجاز است:
بررسی صحت جریان ثبتی املاک و اسناد، شامل تحلیل رشته سوابق ثبتی و تشخیص تطابق یا مغایرت اسناد و نقلوانتقالات انجامشده ؛
تشخیص و بررسی اختلافات ثبتی مانند تداخل، تجاوز، یا تناقض مساحتی بین حدود اسناد و وضعیت فعلی ملک
پیادهسازی حدود ثبتی پلاک بر روی زمین و نقشههای هوایی یا کاداستر، از جمله تحلیل عکسهوایی و دادههای ماهوارهای برای تطبیق مرزها
گزارش موارد خاص ثبتی طبق مواد ۱۴۷ و ۱۴۸ قانون ثبت، از جمله اراضی فاقد سند یا دارای اختلاف رسمی
تهیه نقشههای تخصصی UTM، کادر، تفکیکی و جانمایی برای ادارات ثبت، شهرداری و مراجع قضائی
ابزار و روشهای فنی
ابزارها و روشهای مورد استفاده کارشناسی رسمی دادگستری در این صلاحیت عبارتاند از:
استفاده همزمان از دوربینهای نقشهبرداری (توتال استیشن) و گیرندههای GPS/GNSS مولتیفركانسی برای برداشت دقیق مختصات و ابعاد
تجزیه و تفسیر عکسهوایی و تصاویر ماهوارهای، بهویژه در پروندههای اختلاف مرزی یا تثبیت حدود قدیمی
تدوین نقشههای ثبتی UTM مستند به سامانه شمیم و سامانههای رسمی کاداستر
تحلیل اسناد ثبتی، بنچاق، کروکی، مدارک رسمی و سوابق اجرایی در اداره ثبت.
کاربردهای عملی این صلاحیت در موارد زیر کاربرد دارد:
پروندههای قضائی – ارائه نظریه کارشناسی در دعاوی مرتبط با صحت ثبت، تداخلات، تجاوز یا اشتباهات اجرایی ثبتی. نظریه کارشناسی رسمی دادگستری در این حوزه نقش مشاور فنی قاضی را دارد هیئتهای تعیین تکلیف ثبت املاک فاقد سند (ماده ۱۴۷ و ۱۴۸) – بررسی رسمی اسناد، نقشهها، تطبیق طرح و ارائه گزارش رسمی برای صدور سند مالکیت
مطابقت وضعیت موجود با سند رسمی – بررسی اختلاف مساحتی و تطبیق ابعاد اسناد با وضعیت فعلی ملک پیش از خرید یا پیش از صدور مجوز
ادارات ثبت و شهرداریها – ارائه نقشه و گزارش مسیر صدور سند جدید یا حل اختلاف ثبتی میان همسایگان یا سازمانها
نظام بانکی و بیمه – تهیه نقشه دقیق، تحلیل ثبتی و تأیید سلامت اسنادی بهعنوان پشتوانه وام، استفاده بهعنوان وثیقه یا تسویه پروندههای حقوقی.
مسئولیتها و ارزش حقوقی
کارشناس رسمی دادگستری در این صلاحیت:
موظف است نظریه کارشناسی مستدل، مستند و مکتوب همراه با نقشه و مستندات فنی ارائه کند، ظرف مهلت تعیینشده توسط مرجع قضائی یا اداری ؛
همچنین مکلف است نسخهای از گزارش کارشناسی را تا پنج سال نگهداری نماید، طبق قوانین بالادستی ؛
در صورت مغایرت صلاحیت یا وجود جهات قانونی برای عدم قبول پرونده، موضوع را مستنداً رد یا اعلام کند تا تخلف انتظامی محسوب نگردد ؛
بهعنوان نماینده قانون در حوزه فنی، باید استقلال حرفهای را حفظ کند، از تبانی یا گزارش خلاف واقع اجتناب کند و همیشه در چارچوب صلاحیت قانونی عمل نماید .
جمعبندی
صلاحیت کارشناسی رسمی دادگستری در امور ثبتی – رسیدگی و تشخیص صحت جریان ثبتی املاک، نقش کلیدی در تبیین واقعیترین وضعیت حقوقی و فنی املاک و اراضی در ایران دارد. این صلاحیت با ابزارهای پیشرفته نقشهبرداری و تحلیل عکس و اسناد ثبتی، امکان تصمیمگیری عادلانه و دقیق برای قوه قضائیه، ادارات مرتبط، بانکها، بیمهها و شهروندان را فراهم میکند. حضور کارشناس رسمی دادگستری در پروندهها موجب ارتقای اطمینان از اجرای صحیح قوانین ثبت و کشف حقیقت در دعاوی و کاربردهای رسمی میشود.