رسیدگی و ارزیابی سختافزارهای رایانهای شخصی و وسایل جانبی آنها:
صلاحیت کارشناسی رسمی دادگستری در رشته «کامپیوتر، فناوری اطلاعات و ارتباطات و فضای مجازی» با تمرکز ویژه بر «رسیدگی و ارزیابی سختافزارهای رایانهای شخصی و وسایل جانبی آنها» یک صلاحیت پایه است که از سوی کانون کارشناسان رسمی دادگستری و مطابق ضوابط قانونی قوه قضاییه اعطا میشود.
این صلاحیت بهطور تخصصی در حوزه تشخیص وضعیت فنی، ارزشگذاری اقتصادی، بررسی خسارت و تبیین اختلافات فنی در خصوص سختافزارهای رایانهای کاربرد دارد.
دامنه قانونی و کاربرد رسمی
۱. اظهارنظر در دادگاهها و مراجع قضایی
کارشناسان رسمی دادگستری در پروندههای کیفری، حقوقی یا اداری، گزارش فنی و اقتصادی درباره وضعیت سختافزار، میزان استهلاک، خسارت ناشی از تصادف یا حادثه، و بررسی اصالت یا تقلب ارائه میدهند .
این گزارشها در حکم دلیل معتبر در جلسات رسیدگی محسوب میگردند و مطابق قوانین، نمیتوان خارج از حوزه صلاحیت بررسی ارائه کرد .
۲. ارزیابی خسارت و تعیین ارزش اقتصادی
قیمتگذاری سختافزار نو یا دستدوم، با توجه به برند، مدل، سال ساخت، وضعیت فنی و ضریب استهلاک، مطابق نرخهای رسمی و سایتهای سازنده در ریال، از اولویتهای اصلی این صلاحیت است .
تعیین هزینه نصب، راهاندازی، تعمیرات، پشتیبانی و هزینههای بهرهبرداری نیز در چارچوب ارائه قرارداد یا تأمین دلیل انجام میشود .
۳. حلوفصل اختلافات قراردادی و بیمهای
در اختلاف بین کارفرما و پیمانکار، کارشناس رسمی دادگستری میتواند وضعیت اجرای تعهدات فنی، کیفیت و کمیت کالا را بررسی کند.
همچنین این صلاحیت در پروندههای بیمهای برای تعیین خسارت واقعی سختافزاری و میزان پوشش بیمهای کاربرد دارد.
ابزار، روشها و استانداردها
بازرسی فیزیکی و فنی: بررسی قطعات داخلی و خارجی سختافزار، تشخیص سلامت قطعه، بررسی عمر مفید، تحلیل علائم استفاده و خرابی.
مقایسه بازار: استعلام قیمت تولیدکننده، نمایندگیها، فروشگاهها و پلتفرمهای معتبر برای تعیین قیمت در بازار آزاد و رسمی .
تحلیل اسناد و مدارک فنی: بررسی فاکتور خرید، سند نصب، قراردادها، سوابق تعمیراتی و مدارک پشتیبانی برای مستندسازی نقد و ارزیابی دقیق .
محاسبات استهلاک فنی و اقتصادی: پیادهسازی مدلهای محاسبه هزینه خرید، عمر مفید و ضریب استهلاک سالانه، به ویژه برای گزارش در دادگاه و مراجع رسمی.
نگارش گزارش مستند: ارائه گزارش کارشناسی با مستندات فنی، اقتصادی، فاکتور، شواهد تطبیقی و استدلال قانونی، قابل ارائه در دادگاه و مراجع ذیصلاح.
مثالهای کاربرد عملی
پرونده وقوع آتشسوزی یا ضربه فیزیکی رایانه شخصی: کارشناسی رسمی دادگستری آسیبدیدگی قطعات را تشخیص و درصد استهلاک و خسارت را مشخص میکند.
اختلاف پیمانی خرید تجهیزات رایانهای: ارزیابی کیفیت تحویلشده، مقایسه با استاندارد قرارداد، و اعلام میزان ادعای خسارت.
پرونده تقلب یا اصالت تقلبی کالا: بررسی اصالت قطعات، امکان جعل برچسب و ارزیابی کیفیت فیزیکی و فنی برای تشخیص سوءنیت.
جایگاه تخصصی و ارزش حقوقی
فقط کارشناسی رسمی دادگستری مجاز به ارائه گزارش رسمی در حوزه سختافزار رایانهای است؛ گزارش غیررسمی فاقد اعتبار قضایی است .
گزارشهای مورد تأیید این کارشناسان در رویه قضایی و اداری قابل استناد رسمی بوده و در احکام حقوقی مبنای قضاوت قرار میگیرند.
در مجموع، صلاحیت کارشناسی رسمی دادگستری در حوزه ارزیابی سختافزارهای رایانهای شخصی و وسایل جانبی، یک رشته تخصصی دارای ابزار و روشهای دقیق فنی، اقتصادی و حقوقی است که نقش کلیدی در پاسخگویی به دعاوی، تأمین دلیل، تعیین خسارت و حل اختلافات فنی ایفا میکند. با برخورداری از این صلاحیت، مرجعیت قضایی و اداری میتواند از اظهار نظر دقیق، کاملاً مستند و معتبر بهرهمند شود.