رسیدگی و ارزیابی تجهیزات و لوازم تصویربرداری از داخل بدن با اعمال انرژی مانند اشعه ایکس، امواج اولتراسوند و یا میدان مغناطیسی:
در صلاحیت کارشناسی رسمی دادگستری مهندسی پزشکی، لوازم و تجهیزات پزشکی، بهویژه در زمینه «رسیدگی و ارزیابی تجهیزات و لوازم تصویربرداری از داخل بدن با اعمال انرژی مانند اشعه ایکس، امواج اولتراسوند و میدان مغناطیسی»، کارشناسان رسمی دادگستری دارای جایگاهی قانونی و تخصصی هستند که در چارچوب نظام قضایی و اداری ایران، نقش بسیار مهمی در تأمین عدالت فنی و مستند ایفا میکنند.
جایگاه قانونی و شرح مأموریت
کارشناسان رسمی دادگستری در این صلاحیت، از سوی مراجع قضایی (دادگاهها، دادسراها) و اداری (نهادهای دولتی، بیمهها، بانکها، پیمانکاران و غیره) بعنوان داور، بازرس یا مشاور فنی ارجاع میشوند. وظایف آنها شامل ارزیابی کیفی و فنی تجهیزات تصویربرداری مانند دستگاههای رادیولوژی، سیتیاسکن، امآرآی، سونوگرافی و اکوکاردیوگرافی است.
نظر کارشناسی رسمی دادگستری در این موارد فاقد تأثیرگذاری قضایی صرف؛ بلکه یک سند فنی معتبر و لازمالاتباع برای تصمیمگیری حقوقی است.
دامنه عملکرد
این صلاحیت شامل انواع بررسیها و ارزیابیهای زیر میشود:
ارزیابی دستگاههای تصویربرداری با انرژی (X‑Ray, CT, MRI، سونوگرافی)
کنترل عملکرد تجهیزات تصویربرداری غیرتهاجمی مثل آندوسکوپ و میکروسکوپ
تحلیل فنی اختلافات میان خریداران، فروشندگان، پیمانکاران یا بیمهها درباره کیفیت تجهیزات یا استاندارد آنها
قیمتگذاری اجاره، اجرتالمثل یا حقالامتیاز مرتبط با این تجهیزات
بررسی سیستمهای خاص سختافزاری پزشکی در مواضع ویژه (مثلاً تجهیزات اتاق عمل یا آزمایشگاهی دارای فناوری پیشرفته) .
ابزار و روششناسی
کارشناسی رسمی دادگستری در این حوزه با بهرهگیری از روشها و ابزار فنی از قبیل:
تجهیزات تست عملکرد و کنترل کیفیت (QC/QA) مانند ژنراتورهای اشعه ایکس، فانتومهای تصویربرداری، پروبهای استاندارد اولتراسوند؛
بهکارگیری نرمافزارهای تحلیل تصاویر (برای بررسی پارامترهایی مانند وضوح، سیگنال به نویز، قابلیت بازتولید تصاویر)؛
مقایسه مستند با استانداردهای ملی و بینالمللی (مانند IEC و AAMI برای تجهیزات پزشکی)؛
تستهای مکانیکی و الکتریکی، تحلیل دمایی، بررسی ایمنی پرتوگیری (radiation safety) در دستگاههای پرتوتراپی یا پرتوسنجی؛
آزمایش صحت کارکرد بخشهای مکانیکی و الکترونیکی (جامداتنگها، سیستمهای خنککننده، تجهیزات انتقال انرژی)؛
انجام تستهای میدانی در محل استفاده (مانند کنترل دورهای دستگاهها در بیمارستان یا مطب).
این ابزارها به کارشناسی رسمی دادگستری امکان میدهد تا گزارشهایی دقیق، مستند و قابل اتکا برای استفاده در دعاوی، مناقشات قراردادی یا تصمیمگیریهای اداری ارایه کنند.
موارد کاربرد عملی
کارشناسی رسمی دادگستری در این صلاحیت معمولاً در موارد زیر ایفای نقش میکند:
بررسی اختلافات مربوط به خرابی یا کیفیت پایین تجهیزات پزشکی پس از خرید/نصب؛
تحلیل علت نقص یا بروز آحیانه دستگاه در موارد جراحی یا عکسبرداری داخل بدن؛
تعیین خسارت متناسب با از بین رفتن بهرهبرداری مؤثر از equipamento تصویربرداری؛
ارزیابی تجهیزات پیش از انعقاد قراردادهای دولتی، تجهیزاتی برای آزمایشگاهها یا اتاقهای عمل؛
اظهارنظر تخصصی در پروندههای دعاوی بیمه، ضمانتنامه و ضمانت اجرا؛
ارزشگذاری تجهیزات برای تعیین اجاره یا جبران هزینهها؛
تهیه گزارش رسمی مطابق با تعرفه مصوب کانون کارشناسان رسمی دادگستری .
ارزش فرآیندی
نقش کارشناسان رسمی دادگستری در این زمینه دارای مزایای چندجانبه است:
تقویت امنیت سلامت مردم – با ارزیابی دقیق تجهیزات پرتودار، ایمنی بیماران و کادر درمان تضمین میشود.
پیشگیری از اختلافات حقوقی – تهیه گزارش فنی معتبر پیش یا پس از نصب دستگاهها میتواند از بروز مناقشات پرهزینه جلوگیری کند.
تعیین مالیات و خسارت عادلانه – ارزیابی ارزش و کارایی تجهیزات، مبنایی شفاف برای تعیین اجاره یا جبران خسارتهاست.
پشتیبانی از تصمیمات کلان – گزارش رسمی دادگستری، معیاری برای نهادهای دولتی، بیمه، موسسات مالی و خریداران در تصمیمگیری اقتصادی و فنی با قابلیت پیگیری قضایی.
جمعبندی
صلاحیت کارشناسی رسمی دادگستری مهندسی پزشکی، لوازم و تجهیزات پزشکی؛ بهویژه درباره «تصویربرداری با انرژی» شامل حوزهای از ارزیابی فنی، حقوقی و اقتصادی است. کارشناسان رسمی دادگستری با بهرهگیری از ابزارهای اندازهگیری، تحلیل تصویر و مستندات استاندارد، مسؤولیتی مؤثر در تأمین عدالت، حفاظت از سلامت عمومی و پیشگیری از دعاوی ناشی از تجهیزات پزشکی در ایران دارند. ارائه گزارش فنی مستند و قانونی توسط این متخصصان، زیربنای تصمیمات قضایی، قراردادی و اقتصادی در حوزه بهداشت و درمان است؛ بهگونهای که هم ذینفعان فنی و حقوقی و هم نظام قضایی، اعتمادی مطمئن بر آن دارند.