رسیدگی و ارزیابی تأسیسات و تجهیزات شبکه و پستهای توزیع نیروی برق در واحدهای صنعتی:
۱. حوزه عملکرد و مصادیق کاربرد
کارشناسی رسمی دادگستری این رشته مجاز است در موارد زیر اظهار نظر رسمی نماید:
ارزیابی و تعیین خسارت تأسیسات برقی کارخانجات، شامل تابلوها، کابلکشیها، شبکه توزیع داخلی، ترانسفورماتورها، تجهیزات حفاظتی، کنترل و ابزار دقیق ؛
بررسی سیستمهای انتقال و توزیع نیروی برق در واحدهای صنعتی—شامل پستها و خطوط فشار قوی و متوسط—و تعیین میزان خسارت ناشی از آسیب یا ایراد فنی ؛
تعیین مـبلغ خسارت ماشینآلات صنعتی، تاسیسات مکانیکی مانند بخار، آب، گاز، و نیز ابزار دقیق و ماشینآلات عمرانی، کارگاهی و کششی ؛
بررسی اختلافات فنی میان کارفرماًنان، پیمانکاران و مشاوران در مناقصات و اجراهای تخصصی کارخانجات ؛
تعیین حقالامتیاز، اجرتالمثل، اجارهبها یا سایر منافع ناشی از استفاده از تأسیسات یا تجهیزات در قراردادهای دولتی و خصوصی
۲. وظایف رسمی و قانونی
برخی وظایف کلیدی عبارتند از:
ارائه گزارش رسمی کارشناسی جهت ارجاع قضایی یا اداری، مثلاً جهت پروندههای حقوقی یا کیفری در دادگاهها یا هیئتهای داوری؛
محاسبه خسارات فیزیکی و اقتصادی ناشی از خرابی، نقص طراحی یا نصب، یا تخلفات قراردادی؛
بررسی مطابقت اجرا با استانداردها (مانند استانداردهای شبکه برقی صنعتی، ایمنی، حفاظت در برابر حریق و PLC)؛
انجام بازدید و نمونهبرداری از تأسیسات برای ارائه مستندات فنی و اقتصادی؛
حضور در جلسات کارشناسی و مناقصات و حلوفصل اختلافات فنی مرتبط.
۳. ابزار و روششناسی
برای انجام وظایف تخصصی، ابزار و روشهای زیر معمولاً توسط کارشناسی رسمی دادگستری این رشته بهکار گرفته میشوند:
بازدیدهای میدانی همراه با اندازهگیریهای الکتریکی (ولتاژ، جریان، مقاومت زمین، آنالیز جریان نشتی)؛
بررسی مدارک فنی (نقشهها، دفترچههای فنی، قراردادها، صورتوضعیتها و گزارشات قبلی)؛
محاسبات مالی شامل ارزش باقیمانده تأسیسات، کاهش ارزش ناشی از فرسودگی و تعیین هزینه جایگزینی؛
استفاده از نرمافزارهای مهندسی برای مدلسازی شبکه، تحلیل بار و بررسی ایمنی؛
تهیه گزارش جامع با مستندات تصویری، گرافها، دادههای آزمایشگاهی و تحلیل استدلالی برای ارایه به مراجع قضایی یا اداری.
۴. ارزش و کاربرد در نظام قضایی و اقتصادی
نقش این صلاحیت محوری است و موارد کاربرد آن بسیار متنوع:
در پروندههای قضایی مرتبط با بیمه صنعتی، دعاوی پیمانکاری یا خسارات ناشی از حوادث تأسیسات؛
در تعیین مبلغ تضمین و حق الامتیاز پروژههای مشارکتی؛
بهعنوان پشتوانه رسمی برای تسهیلات بانکی و ادعای غرامت یا ضرر و زیان ناشی از تجهیزات و تأسیسات؛
در ارزیابی فنی برای قراردادهای تأسیسات صنعتی، مناقصات و مدیریت پروژههای توسعه واحدهای تولیدی؛
مبنایی برای تعیین تعرفه کارشناسی یا حقالزحمه رسمی در مستندات قضایی.
۵. زمینههای معمول کاربرد
داوری بین کارفرمایان و پیمانکاران برای مرزبندی خسارت یا عیب تأسیسات؛
گزارش به نهادهای بیمهای برای جبران خسارات ناشی از آتشسوزی یا برقگرفتگی؛
تأیید فنی برای پروژههای صنعتی نفتی، نیروگاهی، فولاد، سردخانه، کابلسازی، کششی و خودکششی ؛
بررسی اختلالات در شبکه انتقال و توزیع برق کارخانجات؛
نظارت بر استفاده اقتصادی از ماشینآلات و تأسیسات صنعتی.
نتیجهگیری
صلاحیت کارشناسی رسمی دادگستری رشته «برق ماشین و تأسیسات کارخانجات» نقش بیبدیلی در تثبیت اسناد فنی و اقتصادی تأسیسات صنعتی دارد. این کارشناس رسمی دادگستری با ابزارهای تخصصی، دادههای فنی و مالی و مستندسازی رسمی، پایه محکمی برای تصمیمات قضایی، اداری و مالی در پروندههای صنعتی فراهم میآورد. در شرایطی که اختلافات فنی یا ادعای خسارت مطرح میشود، گزارش رسمی این صلاحیت دارای منشاء قانونی است و میتواند تصمیم نهایی را جهت احقاق حق تسهیل نماید.