صلاحیت کارشناسی رسمی دادگستری در حوزه برق، ماشین و تأسیسات کارخانجات نقش محوری و تخصصی در نظام قضائی و اجرایی کشور دارد. دارنده این صلاحیت مجاز به انجام کارشناسی رسمی در زمینه ارزیابی، قیمتگذاری و تعیین خسارت انواع ماشینآلات صنعتی، تأسیسات برقی و مکانیکی کارخانجات و واحدهای صنعتی است. اجرای این وظایف در قالب مأموریت از سوی مراجع قضائی (دادگاهها، دادسراها)، نهادهای دولتی، پیمانکاران، شرکتهای بیمه و بانکها انجام میشود.
دامنه وظایف و موارد کاربرد
کارشناسی رسمی دادگستری با این صلاحیت موظف است در موارد زیر گزارش کارشناسی تهیه کند:
ارزیابی و تعیین خسارت تأسیسات خنککننده، انتقال بخار، شبکه گاز، سیستم هوای فشرده و سایر تأسیسات مکانیکی کارخانجات .
ارزیابی تأسیسات برقی شامل شبکه توزیع داخلی، تابلوهای کنترل، سیستمهای حفاظتی، ابزار دقیق و امنیتی صنعتی .
تعیین خسارت ناشی از آسیب یا فرسودگی ماشینآلات کارگاهی، عمرانی و کششی، مانند جرثقیل، پمپ، کمپرسور، دستگاههای تولیدی و راهسازی .
بررسی اختلافات فنی و مالی میان پیمانکاران، مشاوران، کارفرمایان یا شرکتهای بیمه در زمینه تأسیسات صنعتی .
تعیین اجرتالمثل، اجارهبها، حقالامتیاز و خسارت پیمانکاری در زمینه بهرهبرداری از تأسیسات و ماشینآلات صنعتی .
روششناسی و ابزار مورد استفاده
کارشناسی رسمی دادگستری در این صلاحیت بهکارگیری روشهای فنی و مستند کارشناسی را مطابق با استانداردهای استخراج گزارش رسمی بر عهده دارد. این تفکیک به شرح زیر صورت میگیرد:
بازدید فنی محل
بازدید کامل و مستند از تأسیسات و ماشینآلات؛ شامل سنجش وضعیت فیزیکی، ایمنی و تجهیزات نظارتی.
تحلیل قرارداد و اسناد
بررسی اسناد پیمان، قرارداد، دستورکار و مدارک فنی مرتبط با اجرای تأسیسات یا نصب ماشینآلات.
اندازهگیری و محاسبات مهندسی
استفاده از ابزار دقیق مانند مولتیمتر، دستگاههای سنجش فشار و جریان، ترازوها، تجهیزات تست عملکرد حینکاری.
تطبیق با استانداردهای فنی و مقررات قضائی
ارزیابی عملکرد سیستمها بر اساس استانداردهای ملی یا بینالمللی و بررسی انطباق با مقررات حقوقی مرتبط.
تهیه گزارش کارشناسی رسمی دادگستری
تنظیم گزارش شامل شرح وضعیت، برآورد هزینه بازسازی یا تعویض، تعیین میزان خسارت، اجرت، اجاره و حقالامتیاز؛ ارائه مستندات فنی و پیشنهادات لازم جهت تصمیمگیری قضائی یا اجرایی.
کاربرد حقوقی و اجرایی
در دعاوی قضائی: اعلام نظر رسمی کارشناس جهت صدور رأی مبنی بر تعیین خسارت یا اجرتالمثل توسط دادگاهها.
در قراردادها و مناقصات: مشاوره فنی و ارزیابی پیش از آغاز پروژه یا حین رسیدگی به اختلاف قرارداد .
در امور بانکی و بیمه: تعیین ارزش تأسیسات و ماشینآلات بهمنظور گارانتی یا ادعای خسارتی.
در پروژههای سرمایهگذاری: بررسی قابلیت فنی، مقدار سرمایهگذاری، اجارهبها، حقالامتیاز نصب و بهرهبرداری از تأسیسات صنعتی .
ارزش و ضرورت صلاحیت
این صلاحیت با تکیه بر نگاه فنی-حقوقی، امکان تفسیر فنی واقعیتها را در چارچوب نظام قضائی فراهم میآورد. جایگاه کارشناسی رسمی دادگستری در دادگاه و مراجع رسمی تضمینکننده بیطرفی، تخصص و مستند بودن تصمیمات قضائی در حوزه خسارات صنایع است. نظرهای فنی و گزارشهای ایشان در نهایت مبنای اجرای عدالت، حفاظت از حقوق کارفرمایان، پیمانکاران، بیمهگران، بانکها و مصرفکنندگان صنعتی میشوند.