رسیدگی به اسناد و حقوق مالکیت فکری پدیدآورندگان آثار و محصولات رایانهای و نشر الکترونیکی:
در دستگاه قضائی و نهادهای حکومتی ایران، کارشناسی رسمی دادگستری با صلاحیت در حوزه فناوری اطلاعات و فضای مجازی به طور مشخص حق اظهار نظر و ارائه گزارش رسمی درباره اسناد و حقوق مالکیت فکری آثار رایانهای و نشر الکترونیکی را دارد. این صلاحیت، به معنای مسئولیت قانونی و حرفهای در شناسایی، تحلیل و تأیید حقوقی موضوعات فکری دیجیتال است.
۱. وظیفه اصلی
کارشناسی رسمی دادگستری دارای صلاحیت فوق، در دعاوی حقوقی و کیفری یا اختلافات دولتی و خصوصی مسئول ارائه گزارش رسمی درباره اصالت، مالکیت، نقل و نشر و بهرهبرداری از آثار الکترونیکی است. این نقش شامل تحلیل دقیق انواع نرمافزارها، برنامهها و محتویات دیجیتال جهت تشخیص داشتههای قانونی پدیدآورندگان یا استفادهکنندگان است.
۲. حوزه فعالیت
– بررسی پروندههای قضائی مرتبط با حقوق مالکیت فکری در دادگاهها، اجرای ثبت یا سازمانهای نظارتی؛
– رسیدگی به اختلافات ناشی از استفاده بدون مجوز از نرمافزار، افزونه، پایگاه دادهها یا محتوای الکترونیکی؛
– تأیید یا رد ادعای حق تألیف، نشر یا اجارهبهاء مرتبط با نرمافزار و محتویات دیجیتال .
۳. ابزارها و روش کار
برای تحلیل اسناد فنی و دیجیتال، کارشناسی رسمی دادگستری از ابزارهای تخصصی تحلیل محتوا، بررسی مستندات دیجیتال (مانند متادیتا، کد منبع، نسخههای ثبت شده)، و استخراج شواهد مالکیتی بهره میبرد. این روشها کاربردی در پروندههای جعل دیجیتال، بررسی حقوق ناشران الکترونیکی و تبیین چارچوبهای قانونی نمونهبرداری یا انتشار آثار هستند .
۴. کاربردهای معمول
– در دادگاه حقوقی: تشخیص اصالت برنامه یا اثر دیجیتال و تعیین بهرهبرداری قانونی یا غیرقانونی؛
– در دعاوی مهاجرتی و قراردادی: تعیین مالکیت معنوی محصول توسعهدهندگان یا پیمانکاران نرمافزاری؛
– در دعاوی بیمهای یا بانکی: ارزیابی ارزش حقوق مالکیت فکری در ضمانت یا سرمایهگذاری در طرحهای IT؛
– در قراردادهای دولتی: تبیین دامنه استفاده قانونی و نرخ اجرت المثل یا اجارهبهاء نرمافزار و نشر الکترونیکی.
۵. جایگاه قانونی و اعتبار
اظهارنظر کارشناسی رسمی دادگستری با این صلاحیت از بالاترین اعتبار قانونی در فرآیند قضائی و اداری برخوردار است. گزارش وی ذیل مسئولیت کیفری و انتظامی تنظیم شده و در صورت خروج از چارچوب صلاحیت، گزارش فاقد اعتبار میشود و فرد ممکن است تحت پیگرد قرار گیرد.
جمعبندی
صلاحیت «رسیدگی به اسناد و حقوق مالکیت فکری پدیدآورندگان آثار و محصولات رایانهای و نشر الکترونیکی» از مهمترین خدمات کارشناسی رسمی دادگستری در حوزه فناوری اطلاعات است. این نقش در تأمین امنیت حقوق فکری، تضمین انطباق فنی و قانونی آثار دیجیتال و رفع اختلافات تخصصی در مرجعهای قضائی و پیمانی، بهکار گرفته میشود. ابزارهای فنی و دانش حقوقی، همراه با رسمیت قضائی، سبب شده تا این صلاحیت یکی از ارکان اصلی در تضمین عدالت مالکیتی در فضای فناوری اطلاعات و ارتباطات باشد.