صلاحیت «رسیدگی به اختلاف بین کارفرما، پیمانکار و مشاور» یکی از صلاحیتهای ویژه در گروه فنی راه و ساختمان است که به صورت رسمی و حقوقی به کارشناسان رسمی دادگستری اعطا میشود. این صلاحیت، توانایی اظهار نظر تخصصی درباره اختلافات مالی، فنی و قراردادی میان سه ضلع اصلی پروژههای عمرانی را در بر میگیرد.
۱. قلمرو و جایگاه حقوقی
کارشناس رسمی دادگستری با این صلاحیت مجاز است در پروندههای قضایی و اداری، گزارش کارشناسی صادر کند. این گزارشها در دعاوی حقوقی مرتبط با پروژههای راهسازی، ساختمان و زیرساخت، بهعنوان مرجع تخصصی داوری بینجیرسی یا تبیین ادله فنی به قاضی و طرفین ارائه میشود.
همچنین، در منازعات قراردادی بین کارفرما، پیمانکار و مشاور مستند به این صلاحیت عمل میکند.
۲. مسئولیتها و حوزههای عملیاتی
کارشناس رسمی دادگستری صاحب صلاحیت در این شاخه قادر است، موارد زیر را بهصورت تخصصی بررسی و تحلیل نماید:
رسیدگی به قراردادهای پروژه: بررسی و تحلیل دقیق مفاد قرارداد، مستندات فنی و تطبیق با آییننامهها .
محاسبه خسارت و مطالبات: برآورد و ارزیابی میزان خسارات ناشی از تأخیر، تغییرات یا نقایص اجرا؛ همچنین ارزشگذاری مطالبات پیمانکار تا زمان وصول .
تشخیص علت و میزان خسارت: با استفاده از روشهای فنی—مهندسی، از جمله بررسی تجهیزات، مستندات و شواهد اجرا برای تشخیص منشأ خسارت .
رسیدگی به صورتوضعیت و حسن انجام کار: بررسی پیمانههای انجام شده، تطبیق عملکرد با قرارداد و تعیین حسن انجام مطالبه شده .
۳. ابزارها و روشهای کارشناسی
مطالعه مستندات فنی و قراردادی مانند نقشهها، صورت وضعیت، صورتجلسات، صورتوضعیت و گزارشهای پیشرفت .
بازدیدهای میدانی در پروژه برای تأیید عملکرد، بررسی وضعیت اجرا، تأخیرها و نقایص فنی.
متره و برآورد ریالی عملیات انجامشده و هزینههای اضافی ناشی از تأخیر یا تغییرات .
تحلیل مستندات زمانبندی، تأخیر، تسریع، تعلیق و فسخ پروژه و ارزیابی اثر ریالی آن روی هر یک از طرفین
۴. کاربردها در نظام قضایی و اجرایی
دعوای حقوقی در دیوان عدالت اداری، دادگستری یا داوری صنعتی: هنگامی که اختلافات درخصوص قراردادها به مراجع رسمی ارجاع میشود، گزارش کارشناس رسمی دادگستری معیار دفاع طرفین و تصمیم دستگاه قضاست .
استناد در ارزیابی پروژههای دولتی که برای تنظیم صورتحساب، رسیدن به توافق مالی یا تدقیق ادعاهای پیمانکار و کارفرما نیاز به مهندسان رسمی دارند.
گزارش تخصصی جهت تصمیمگیری در امور قراردادی مانند تعدیل قراردادها، تعیین اجرتالمثل و خسارات ناشی از تغییرات پروژه .
۵. ارزش افزوده و ضرورت استفاده
تضمین عدالت و شفافیت در داوری پروژهها: گزارش کارشناسی رسمی دادگستری، بهعنوان مدرکی معتبر و بیطرف، از تضییع حقوق جلوگیری میکند.
حمایت از منافع مالی و فنی طرفین قرارداد با بررسی دقیق خسارات و مطالبات، از زیان یا سوءاستفاده جلوگیری میشود.
کسب اطمینان دستگاه قضایی از تصمیمگیری مبتنی بر تخصص فنی که کیفیت آرای صادره را ارتقا میدهد و امکان فرجامخواهی را کاهش میدهد.
در مجموع، صلاحیت رسیدگی به اختلاف بین کارفرما، پیمانکار و مشاور در حوزه راه و ساختمان، ابزار قدرتمندی است که از طریق آن کارشناسان رسمی دادگستری، ضمن بهرهگیری از روشهای تخصصی نظیر بازدید فنی، مستندسازی، متره و محاسبات ریالی، به حل دشوارترین منازعات پروژههای عمرانی کمک میکنند. عملکرد تخصصی و مسئولانه این کارشناسان، ضمن تضمین حقوق طرفین، منجر به افزایش اقتدار و عدالت در نظام قضایی و اجرایی کشور میگردد.