رسیدگی به اختلافات مربوط به کپیبرداری از متون کتب و نشریات:
در نظام قضایی و اداری جمهوری اسلامی ایران، کارشناسی رسمی دادگستری کتاب و کتابداری نقشی محوری در داوری و اثبات دعاوی مرتبط با مالکیت فکری و سرقت ادبی دارد. این صلاحیت که در گروه خدمات اداری و عمومی دستهبندی شده، ابزاری معتبر برای تحلیل و گزارش اختلافاتی از جمله تخلف در تکثیر بدون مجوز متون کتابها و نشریات تلقی میشود .
۱. حوزه و کاربرد قانونی
بررسی و اظهار نظر درباره کپیبرداری غیرقانونی متن کتاب، ترجمه، مقاله و نشریه بدون اجازه مولف یا ناشر، و تشخیص مصداق سرقت ادبی .
حل و فصل اختلافات قراردادی بین ناشر، مولف، مترجم، صفحهآرا یا تصویرگر که ناظر بر نحوۀ تکثیر، نشر یا اقتباس آثار است .
تهیه گزارش رسمی برای ارائه به مراجع قضایی، اداری و بانکی، از جمله دادگاهها، شرکت بیمه یا نهادهای دولتی.
۲. مسئولیتها و خروجیها
کارشناسی رسمی دادگستری کتاب و کتابداری موظف است با جمعآوری مستندات فنی و حقوقی – شامل مقایسه دقیق نسخهها، استخراج نقلقولها، بررسی مشابهت سبک نوشتار و تطبیق متون – نظریه مستدل و فنی خود را تنظیم کرده و ذیل قالب گزارش رسمی تقدیم نماید .
۳. ابزار و روشها
مطالعة نسخههای مرجع و مشکوک جهت تعیین میزان انتقال متن یا تقلید سبک.
بررسی حقوق مادی (حق چاپ و کپیبرداری) و معنوی (حق حرمت، حق نام، اقتباس بدون مجوز) اثر .
تحلیل قراردادهای نشر برای اثبات نقض تعهدات و تغییر تعهدات انتشار اثر طرفین .
استفاده از جداول تطبیقی و ارزیابیهای کمیکیفی در گزارش رسمی.
۴. مصادیق کاربردی
رسیدگی به دعاوی کپیرایت داخلی (نسخهبرداری از متون فارسی بدون اجازه) که با وجود عدم الحاق ایران به کنوانسیون برن، قوانین داخلی را زیرپا میگذارد .
اختلاف میان ناشر و مولف یا مترجم درباره نحوه تهیة متون، مقدار حق نشر، فروش کتاب، یا سرقت ادبی .
بررسی احتمال سوءاستفاده از سبک نگارشی یا تقلب در ترجمه یا تدوین متون، از جمله در جمعآوری غیرمجاز مطالب مختلف .
ارزیابی آسیب فیزیکی یا محتوایی کتابها در کتابخانهها، بخش نشریات و مراکز اطلاعرسانی، و راستیآزمایی شرایط تجهیزات و امکانات برابر استانداردهای فنی .
۵. ارزش حقوقی و قضایی
نظر کارشناس رسمی دادگستری کتاب و کتابداری بهعنوان سند قوی و قابل استناد در دعاوی حقوقی و کیفری شناخته شده و در مواردی بهعنوان نظر داوری (arbitration) برای صلح فراگیر صاحب اثر و خوانندگان دخیل در نشر آثار کاربرد دارد. استفاده از این صلاحیت از اطاله دادرسی میکاهد و فرایند بررسی تخصصی را تسهیل میکند .
مجموعه این ویژگیها نشان میدهد که کارشناسی رسمی دادگستری کتاب و کتابداری در رسیدگی به اختلافات مربوط به کپیبرداری متون، نه تنها از منظر حقوقی و محتوایی دخیل است، بلکه با ارائه گزارشهای رسمی و مستدل، تضمین عملی و قانونی در تأمین حقوق مادی و معنوی اصحاب آثار ادبی فراهم میآورد.