رسیدگی به اختلافات فیمابین پیمانکاران و مشاوران و کارفرمایان در امور تخصصی مربوطه:
۱. تعریف و دامنه صلاحیت
صلاحیت کارشناسی رسمی دادگستری در رشته برق، ماشین و تأسیسات کارخانجات شامل امور فنی-حقوقی در سطح واحدهای صنعتی کوچک، متوسط و بزرگ است. این صلاحیت شامل ارزیابی و تعیین خسارت برای:
تأسیسات برقی کارخانجات؛
تأسیسات مکانیکی شامل تجهیزات آب، بخار، گاز، هوای فشرده؛
ماشینآلات کارگاهی، عمرانی، راهسازی، کششی-خودکششی؛
سیستمهای حفاظتی، کنترل و ابزار دقیق؛
تجهیزات شبکه انتقال و توزیع نیروی برق در داخل واحدهای صنعتی است .
۲. حوزهی کاربرد و زمینههای عملی
این صلاحیت در موارد متعددی بهکار گرفته میشود:
رسیدگی به اختلافات فیمابین پیمانکاران، مشاوران و کارفرمایان در قراردادهای صنعتی، ساخت تأسیسات یا نصب و راهاندازی خطوط انتقال نیرو؛
ارزیابی خسارت وارد بر ماشینآلات یا تأسیسات ناشی از حوادث کاری، آتشسوزی، سیل، انفجار یا نقصان تجهیز؛
تعیین حقالامتیاز، اجرتالمثل و اجارهبها برای استفاده یا بهرهبرداری از تجهیزات و ماشینآلات مطابق عرف و ضوابط قانونی؛
مشارکت در امور مناقصات تخصصی جهت ارزیابی فنی و قیمتگذاری تجهیزات و تأسیسات براساس مصوبه قضایی؛
ارزیابی بهرهوری، موجودی و عملکرد صنعتی کارخانه جهت ارائه گزارش به مراجع قضایی یا اداری .
۳. قلمرو قانونی و مقامات صالح درخواستدهنده
درخواست این گزارشها معمولاً توسط:
دادگاههای حقوقی و کیفری جهت بررسی ادعاهای خسارت در پروندههای قضایی؛
سازمانها و نهادهای دولتی مانند قوه قضاییه، سازمان بازرسی، شهرداری، بانکها و بیمهها؛
طرفهای منفصل از دعوا مانند پیمانکاران و کارفرمایان در هنگام نیاز به مستندات رسمی و فنی؛
کمیسیونهای مناقصه دولتی و خصوصی برای ارزیابی دقیق فنی و قیمتی؛
شرکتهای صنعتی در تقاضای مشخص کردن ارزش واقعی تجهیزات، ماشینآلات یا خسارات وارده ارائه میگردد.
۴. ابزارها و روشهای اجرایی
برای انجام این وظایف، کارشناس رسمی دادگستری از ترکیب فنآوری و مستندسازی بهره میگیرد:
انجام بازدید دقیق میدانی از تأسیسات برقی و مکانیکی؛
استفاده از دستگاههای اندازهگیری شامل مولتیمتر، تجهیزات پایش فشار/دما، آنالیزر ارتعاش و ابزار دقیق کنترل کیفیت؛
کاربرد نرمافزارهای مهندسی برای تحلیل عملکرد، ارزشگذاری و محاسبه خسارت مالی؛
بهکارگیری ضوابط فنی ملی و استانداردهای صنعتی، همچنین قوانین و آییننامههای مربوط به اجارهبها و حقالامتیاز، جهت ارزیابی و قیمتگذاری؛
تدوین گزارش مستند و رسمی شامل تشریح واقعیت فنی، تحلیل حقوقی و پیشنهاد راهکار، همراه با مستندات عکس، نتایج آزمایشها و محاسبات عددی.
۵. اهمیت و مزیت در نظام قضایی و اقتصادی
ایفای نقش بازوی فنی و قضایی دادگاهها در حل اختلافات فنی پیچیده؛
تسهیل تصمیمگیری حقوقی سریع و مستدل از طریق گزارشهای مستند؛
کاهش منازعات و کشمکشها در مناقصات صنعتی؛
تضمین حقوق مالی پیمانکاران، مشاوران و کارفرمایان از طریق ارزیابی عادلانه ماشینآلات و تأسیسات؛
ایجاد بستر اعتماد برای بانکها، بیمهها و سازمانهای دولتی جهت تخصیص تسهیلات، پرداخت خسارت یا انتخاب پیمانکار.
۶. مثالهای عملی رایج
رسیدگی به اختلاف مالی ناشی از تأخیر در راهاندازی سیستم کنترل صنعتی خط تولید؛
تعیین خسارت وارد به ترانسفورماتورها و کابلکشی کارخانه پس از سیل؛
بررسی و ارزیابی اجارهبها و حقالامتیاز تجهیزات موقت نصبشده در پروژههای ساختمانی؛
داوری در مناقصات نصب شبکه برق پستهای صنعتی؛
ارزیابی ماشینآلات راهسازی مستقر در کارخانه هنگام تعویض پیمانکار.
نتیجهگیری
صلاحیت کارشناسی رسمی دادگستری برق، ماشین و تأسیسات کارخانجات نقش محوری در تضمین عدالت و تخصص در نظام قضایی دارد. این حرفه با برخورداری از ابزار فنی، روشهای مهندسی و جایگاه رسمی قضایی، بستری برای حل منازعات، ارزیابی و مستندسازی دقیق در زمینه تأسیسات صنعتی فراهم میآورد. این گزارشها به عنوان پایهای معتبر در تصمیمات قضایی، اداری و اقتصادی شناخته میشوند و تأمینکننده حقوق و منافع ذینفعان قانونی در اقتصاد صنعتی کشور هستند.