تعیین میزان مسئولیتهای نگهداری کالاهای خسارتدیده در اماکن گمرکی:
در نظام حقوقی ایران، کارشناسی رسمی دادگستری امور گمرکی نقشی رسمی و تعیینکننده در امور گمرکی دارد و از جمله صلاحیتهای تخصصی این رشته، تعیین میزان مسئولیتهای نگهداری کالاهای خسارتدیده در اماکن گمرکی محسوب میشود. این وظیفه در چارچوب قانونی ماده ۲۵ قانون امور گمرکی و آییننامه اجرایی آن تعریف شده و شامل موارد زیر است:
۱. قلمرو قانونی و کاربرد صلاحیت
کارشناسی رسمی دادگستری امور گمرکی مجاز است در پروندههای قضائی یا داوری موضوعات گمرکی نظیر دعاوی مربوط به نگهداری کالاها، بهویژه اجناسی که در انبارهای گمرکی دچار آسیب یا خسارت شدهاند، اظهار نظر تخصصی کند. در صورت اختلاف میان مرجع تحویلگیرنده کالا (مثل انباردار گمرک یا شرکت حملونقل) و صاحب کالا درباره میزان مسئولیت خسارت، دادگاه یا مرجع صالح میتواند از این کارشناس رسمی گمرکی دعوت به عمل آورد تا ارزیابیهای دقیق ارائه شود .
۲. وظایف حرفهای و روششناسی
– بررسی وضعیت کالا از وقت تحویل تا زمان تسلیم نهایی، مبتنی بر مفاد قانونی. مسئولیت اصالتاً بر عهده مرجع تحویلگیرنده است مگر عدم تقصیر وی اثبات شود (مطابق ماده ۲۵ قانون امور گمرکی) .
– تعیین حدود زمانی مسئولیت از اولین ثبت محموله در دفاتر انبار (صدور قبض انبار) تا ارائه پروانه سبز یا صدور بیجک برای خروج کالا، که بر حسب مقررات ماده ۶۰ آییننامه اجرایی تعیین میشود .
– ارزیابی خسارات ناشی از آتشسوزی، انفجار یا سایر خطرات تحت پوشش بیمه، در صورتی که بیمه معتبر ارائه شده باشد .
۳. ابزار، اسناد و روشهای بهکارگرفته
– استناد به قانون امور گمرکی و آییننامه اجرایی آن بهویژه مواد ۲۵ و ۶۰.
– استفاده از اسناد انبار شامل قبض انبار، بیجک خروج، پروانه سبز، اظهارنامه، و اسناد بیمهنامه.
– بازدید فیزیکی از کالای مورد اختلاف، مستندسازی شرایط ظاهری، شرایط نگهداری، محیط انبار و شواهد خسارت.
– بهکارگیری معیارهای عرفی و بیمهای برای برآورد ارزش خسارت، با توجه به ارزش CIF وقتی اسناد خرید موجود باشد یا براساس روش قانونی تعیین ارزش خلاف آن .
۴. کاربردهای متداول در نظام قضائی و اداری
– در دعاوی کیفری یا مدنی ناشی از حادثهای در گمرک (مثلا آتشسوزی انبار یا انفجار)، برای تعیین ارکان مسئولیت مالی به مرجع قضائی گزارش میدهد.
– در دعاوی اداری یا اختلافات بین صاحب کالا و مرجع تحویلگیرنده، گزارش کارشناسی رسمی دادگستری پایه تصمیمدادن در کمیسیونهای بازرسی یا تجدیدنظر گمرکی است.
– در قراردادهای دولتی یا خصوصی که نگهداری کالا تحت قرارداد قرار میگیرد، برای روشن کردن مسئولیت خسارت احتمالی و شیوه جبران بهکار گرفته میشود.
۵. ارزش حقوقی و انعکاسپذیری در حقوق ایران
– نظریه کارشناسی رسمی دادگستری امور گمرکی، در مراجع قضائی معتبر تلقی میشود و بهعنوان مبنای صدور رأی یا حکم مالی به کار میرود.
– با توجه به پوشش بیمهای، گزارش کارشناس مسیر مطالبه غرامت از شرکت بیمه یا تعیین میزان پرداختی را روشن میکند.
– در حلقههای اختلاف تجاری یا قضائی، نقش این کارشناسی به سبب تکیه بر اسناد رسمی، بررسی دقیق و نگاه مستقل، جایگاه کلیدی دارد.
در مجموع، تعیین میزان مسئولیتهای نگهداری کالاهای خسارتدیده در اماکن گمرکی صلاحیتی تخصصی و رسمی است که مختص کارشناسان رسمی دادگستری امور گمرکی است. این وظیفه دقیقا در چارچوب قوانین گمرکی تعریف شده، با روشهای فنی‑حقوقی مشخص اجرا میشود، و در زمینههای قضائی، اداری، بیمهای و قراردادهای گمرکی کاربرد دارد. گزارش این کارشناسان رسمی موجه، معتبر و قابل اتکا در تصمیمگیری نهایی مراجع قضا و اداری شناخته میشود؛ ضمن اینکه با توجه به پوشش قانونی، منافع طرفین را در رویههای حقوقی تضمین میکند.