صلاحیت «تشخیص صلاحیت تخصصی پرسنل فنی و عملیاتی هواپیمایی» یکی از صلاحیتهای تخصصی در حوزه صنایع هوایی و فضایی است که توسط کارشناسان رسمی دادگستری دارای پروانه این رشته انجام میشود. این کارشناس، بهصورت رسمی و تحت نظارت قوه قضائیه و کانون کارشناسان رسمی، در پروندههای قضایی، قراردادی، بیمهای و اداری وارد عمل شده و با طرح نظریه مستند و مستدل، نقش مشاوره فنی قضایی را ایفا میکند.
کارکردهای عملیاتی
۱. ارزیابی صلاحیت فنی پرسنل: کارشناس رسمی دادگستری در این صلاحیت موظف است بررسی کند که پرسنل فنی و عملیاتی هواپیمایی از مهارتهای لازم برخوردارند؛ شامل بررسی سوابق کار، آموزش فنی، رعایت دستورالعملهای نگهداری و تعمیرات، و عملکرد در محیط عملیاتی .
۲. تشخیص قابلیت پروازی (Air Worthiness): ارزیابی شرایط فنی هواپیما، بالگرد یا سایر وسایل پرنده از نظر امکان ایمن انجام پرواز؛ شامل بررسی سامانهها، تجهیزات ناوبری، موتورها، سیستمهای هیدرولیک و ابزار دقیق.
دورههای کاربردی و ابزار مورد استفاده
در مواردی که حادثه یا ادعای نارسایی فنی یا انسانی مطرح باشد، کارشناس رسمی دادگستری وظیفه دارد از ابزار تخصصی مانند بازخوانی دادههای پروازی، بررسی مدارک تعمیر و نگهداری، گزارشهای آزمون فنی و اسناد ممیزی (Audit) استفاده کند. همچنین برای تشخیص خطای انسانی، بررسی حافظههای پرواز (Flight Data Recorder)، لاگهای تعمیرات و گزارشهای پیشینه شغلی پرسنل ضروری است.
کاربرد در حوزههای حقوقی و قراردادی
نظر تخصصی کارشناس رسمی دادگستری در دفاع یا طرح دعاوی مرتبط با عدم صلاحیت پرسنل، کوتاهی در نگهداری، نقص تجهیزات یا عدم رعایت استانداردها، بهعنوان مدرک فنی معتبر، در مراجع قضایی و شبه قضایی بهکار گرفته میشود. همچنین در اختلافات پروازی بین شرکتها، پیمانکاران تعمیر و نگهداری یا سازمانهای نظارتی، گزارش این کارشناس، پایه تصمیمگیری حقوقی و مالی است .
محدوده کاربردهای اجرایی
بررسی شکایات و حوادث پروازی ناشی از خطا یا قصور انسانی؛
داوری در قراردادهای خدمات فنی و نگهدارشی هواپیمایی؛
رسیدگی به مسائل مربوط به نقض ایمنی پروازی؛
ارائه گزارش برای تعیین خسارات مالی و معنوی ناشی از سوءعملکرد فنی یا عملیاتی؛
استفاده در دعاوی مالی بابت تأخیر، نقص پرواز یا لغو پرواز ناشی از عدم قابلیت پروازی .
اهمیت در نظام کارشناسی رسمی دادگستری
نظریه کارشناس رسمی دادگستری در این صلاحیت از اعتبار بسیار بالایی برخوردار است؛ زیرا بر مبنای مستندات فنی دقیق و استانداردهای بینالمللی هواپیمایی تنظیم شده باشد. گزارشهای ایشان در دادگاه و مراجع شبهقضایی مانند شورای حل اختلاف، به منزله شواهد قابل اعتنا، در صدور آراء نقشی تعیینکننده دارد.
نتیجهگیری
صلاحیت «تشخیص صلاحیت تخصصی پرسنل فنی و عملیاتی هواپیمایی» برای کارشناسی رسمی دادگستری در رشته صنایع هوایی و فضایی، ترکیبی از توانمندیهای فنی پیشرفته، تجربه عملیاتی و رعایت اصول قضایی است. در پاسخ به نواقص نگهداری، خطاهای انسانی یا اختلافات قراردادی، این کارشناس، با ارائه گزارش مستدل و فنی، مرز قائل شدن بین تخصص و قضاوت حقوقی است؛ و در ایفای نقش دستیار فنی قضات و تامین عدالت، نقشی بیبدیل دارد.