بر آورد میزان خسارت فاضلابهای صنعتی به محیط زیست:
در چارچوب رشته محیط زیست طبیعی، صلاحیت برآورد میزان خسارت فاضلابهای صنعتی به محیط زیست یکی از صلاحیتهای تخصصی کارشناسان رسمی دادگستری است . این صلاحیت ابزاری تخصصی – حقوقی است که بهواسطه آن، کارشناسان رسمی دادگستری قادرند میزان، نحوه و دامنه تأثیرات زیانآور ناشی از ورود فاضلاب صنعتی به اکوسیستمهای طبیعی را در فرایندهای قانونی شناسایی، ارزیابی و گزارش نمایند.
قلمرو وظایف
کارشناسان رسمی دادگستری در این صلاحیت، در زمینههای زیر فعالیت میکنند:
تعیین و اندازهگیری حجم و ترکیب آلایندهها: جمعآوری نمونههای فاضلاب خروجی از واحدهای صنعتی، تحلیل پارامترهایی نظیر COD، BOD، PH، فلزات سنگین و سایر ترکیبات سمی .
سنجش تأثیرات زیستمحیطی: بررسی و محاسبه محدوده اثرگذاری فاضلاب روی منابع آبهای سطحی، زیرزمینی، خاک و اکوسیستمهای مستعد.
برآورد خسارات مادی و غیرمادی: تعیین میزان صدمات اقتصادی به منابع طبیعی مثل کاهش بهرهوری کشاورزی، تخریب خاک و تهدید تنوع زیستی طبق معیارهای قانونی .
تنظیم گزارش قضایی تخصصی: ارائه نظرات فنی مستند به مراجع قضایی (دادگاهها، هیأتهای حل اختلاف محیط زیست، ادارات دولتی مانند سازمان حفاظت محیط زیست) جهت صدور رأی مطلوب در دعاوی زیستمحیطی.
ابزارها و روشها
در اجرای صلاحیت، کارشناسان رسمی دادگستری از ابزارها و روشهای دقیق علمی و فنی استفاده میکنند:
نمونهبرداری استاندارد از آب، خاک و زیستگاههای مجاور واحدهای صنعتی، مطابق با پروتکلهای معتبر.
تحلیل آزمایشگاهی جهت شناسایی و تعیین غلظت آلایندهها.
مطالعات میدانی برای سنجش تأثیر بر پوشش گیاهی، گونههای جانوری و میزان بازیافت طبیعی.
مدلسازی پراکنش آلودگی جهت محاسبه شعاع اثرگذاری و تعیین مناطق تحت تأثیر.
برآورد اقتصادی خسارت: محاسبه کاهش بهرهوری کشاورزی، هزینههای اصلاح محیط، درمان پتانسیل و جایگزینی منابع آلوده.
زمینههای کاربرد
کارشناسان رسمی دادگستری با این صلاحیت در موارد زیر بهکار گرفته میشوند:
دعاوی حقوقی قضایی: رسیدگی به پروندههای زیستمحیطی در دادگاه عمومی و کیفری حول محور خسارت ناشی از فاضلاب صنعتی.
داوری در قراردادهای صنعت و محیط زیست: بررسی تطبیق عملکرد واحدهای صنعتی با تعهدات زیستمحیطی و ارزیابی آثار زیانبار در مرحله اجرا.
ارزیابی خسارات بیمهای: در پروندههای مرتبط با بیمه محیط زیست یا مسئولیت صنعتی.
بازتکلیف اداری: تهیه گزارش برای سازمانها و نهادهای نظارتی (مانند سازمان حفاظت محیط زیست) برای اعمال مجازات یا دستور توقف فعالیت آلاینده.
تنظیم حکم جبران خسارت: برآورد عددی ضرر و زیان برای اعمال در رأی دادگاه یا دستور پرداخت غرامت توسط آلاینده.
اهمیت در نظام قضایی و محیطزیستی
کمک به اجرای عدالت زیستمحیطی: با ارائه دادههای علمی دقیق، کارشناسان رسمی دادگستری نقش تعیینکنندهای در تشکیل دلایل پروندهها و محاسبه خسارات واقعی دارند.
حمایت از حقوق عمومی: حفظ سلامت اکوسیستمهای طبیعی و منابع عمومی از طریق احقاق حق جبران آسیبها.
افزایش مسئولیتپذیری صنایع: گسترش نظارت فنی–قانونی بر بهرهبرداری واحدهای صنعتی و اجبار به اجرای استانداردهای زیستمحیطی.
پیشگیری از تخلفات تکرارشونده: گزارشهای کارشناسی ریلگذاری اجرای مجازات و دستورالعملهای اصلاحی را برای نهادهای مسئول تسهیل میکند.
نتیجهگیری
صلاحیت «برآورد میزان خسارت فاضلابهای صنعتی به محیط زیست» در حوزه «محیط زیست طبیعی»، نقشی کلیدی و حقوقی برای کارشناسان رسمی دادگستری فراهم میآورد. این صلاحیت، با استفاده از روشهای علمی، تحلیلی و میدانی، ظرفیت اثبات و تعیین خسارات زیستمحیطی را در فرآیندهای دادگاهی و اداری فراهم کرده و زمینهساز اجرای دقیقتر قوانینی مانند قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و آئیننامههای مرتبط میشود. در نهایت، این صلاحیت موجب ارتقای سلامت عمومی، حفظ طبیعت و اعمال عدالت در مواجهه با آلایندههای صنعتی میگردد.