بررسی و تعیین علل وقوع آتشسوزی در اماکن:
مقدمه
صلاحیت توانایی علتیابی آتشسوزیها و حوادث، ویژه افراد دارای پروانه رسمی از کارشناسی رسمی دادگستری در رشته امور آتشسوزی و آتش نشانی است و بهطور خاص بر بررسی دقیق و حقوقی علل وقوع حریق در اماکن گوناگون تمرکز دارد. این صلاحیت در چارچوب رسمی قوه قضاییه و نهادهای مرتبط، بهصورت مجموعهای از وظایف مؤثر و حقوقی تعریف شده است.
۱. عملکرد قانونی
یک کارشناسی رسمی دادگستری دارای این صلاحیت مجاز است گزارشهای تخصصی علتیابی آتشسوزی را برای مراجع قضایی، انتظامی، بیمهای یا اداری تنظیم نماید. این کارشناس، پس از بررسی صحنه حادثه، مستندات و شواهد، بهعنوان شاهد خبره در دادگاه یا رسیدگیهای رسمی معرفی میشود و گزارش مستدل ارائه میدهد .
۲. دامنه کاربرد
پروندههای قضایی آتشسوزی در اماکن مسکونی، تجاری، صنعتی و عمومی
حادثهدیدگان منجر به فوت بهویژه در موارد مشکوک به سهلانگاری یا عمد
آتشسوزیهای خاص مثل وسایل نقلیه هوایی، قطار، مترو، کشتی، خودرو و مشابه
آتشسوزی در محیطهای غیرشهری مانند مزارع، مراتع و جنگلها
این صلاحیت همچنین در مواردی نظیر گزارشیابی به نهادهای بیمه، تعیین خسارت، ادعاهای قراردادی و ارزیابی ایمنی مورد استفاده قرار میگیرد.
۳. مسئولیتها و وظایف کلیدی
الف. بررسی صحنه حادثه
بازدید میدانی از محل آتشسوزی، تشخیص نقطه شروع، مسیر انتشار شعله، مکان سوخت و تحلیل توزیع اثرات حرارتی توسط کارشناسی رسمی دادگستری.
ب. تجزیه و تحلیل شواهد
بررسی مکانیکی و شیمیایی سوخت و اثرات دما، بررسی نقش عوامل انسانی یا فنی، و تعیین «کانون حادثه».
ج. تهیه گزارش رسمی
تنظیحات کامل درباره روش تحقیق، یافتهها، استنتاج از علت وقوع، و ارائه گزارش رسمی به مرجع قضایی یا بیمهگذار.
د. ارائه گواهی و شهادت در دادگاه یا جلسات رسمی
ارائه نظرات فنی و پاسخگویی به سؤالات قضایی درباره مراحل حادثه، علت و تأثیر آن بر خسارت یا مسئولیت.
۴. ابزارها و روششناسی
دستگاهها و تجهیزات اندازهگیری
ابزار ثبت دما، تجهیزات تصویربرداری صحنه، برداشت سنجش شیمیایی و باقیماندههای سوخت و کدری.
نرمافزارهای تحلیل
نرمافزارهایی برای مدلسازی گسترش حریق، تحلیل اثر دود و گرما، ارزیابی سناریوهای حادثه.
متدها و استانداردها
استفاده از روشهای استاندارد ملی و بینالمللی در تشخیص رشتهها، تطبیق با آییننامههای فنی و مقررات مربوط.
۵. موارد کاربرد رایج
پروندههای قضایی حریق
در دعاوی مالی یا کیفری ناشی از آتشسوزی؛ کارشناسی رسمی دادگستری گزارش علتیابی را به دادگاه ارائه میدهد.
مسائل بیمه و جبران خسارت
تشخیص علت حادثه برای روشنشدن قصور یا حادثه طبیعی و تعیین میزان خسارت قابل مطالبه.
رسیدگیهای اداری و قراردادی
در قراردادهای پیمانکاری، ارزیابی رعایت مقررات ایمنی و تعیین مسئولیت در صورت بروز حادثه.
بازرسی ایمنی در اماکن پرخطر
تشخیص نقاط ضعف ایمنی پس از حادثه و ارائه پیشنهادهای اصلاحی در استانداردها و سیستمهای پیشگیری.
جمعبندی نهایی
صلاحیت توانایی علتیابی آتشسوزیها و حوادث در رشته امور آتشسوزی و آتش نشانی، به کارشناسان رسمی دادگستری قدرت قانونی میدهد تا در جایگاه خبره مستقل، علتهای وقوع آتشسوزی را با مراجع قضایی، انتظامی، بیمهای و اداری بررسی، ارزیابی، مستندسازی و گزارش نمایند. این نقش حرفهای، نقشی حیاتی در برقراری عدالت، شفافیت در تعیین مسئولیت، و ارتقای ایمنی عمومی در ایران به شمار میرود.