بررسی و تعیین علل وقوع آتشسوزیهای خاص:
در نظام قضایی و اداری ایران، کارشناسی رسمی دادگستری در صلاحیت بررسی و تعیین علل وقوع آتشسوزیهای خاص نقش تخصصی و حقوقی ویژهای دارد. این صلاحیت بهطور مشخص حوزه تخصصی کارشناسی را شامل حوادثی از قبیل آتشسوزی در وسائط حملونقل (هواپیما، کشتی، قطار، مترو، خودرو) و دیگر موارد منحصربهفرد مینماید. کارشناس رسمی دادگستری دارای این صلاحیت بهصورت رسمی توسط مراجع ذیصلاح قضایی منصوب میشود و تنها ایشان مجاز به انجام ارزیابیهای فنی، تهیه گزارش کارشناسی رسمی و ارائه اظهارنظر قضایی در این زمینه هستند.
وظیفه قانونی و قلمرو فعالیت
هرگاه حادثه آتشسوزی خاص رخ دهد و پرونده قضایی یا اداری در جریان باشد، مراجع قانونی با صدور قرار ارجاع، پرونده را به کارشناس رسمی دادگستری ذیصلاح میسپارند. این کارشناس موظف است با بررسی صحنه، مستندات و مدارک موجود، علت دقیق وقوع حریق را شناسایی کرده و در گزارش رسمی، تشریح نماید که آیا آتشسوزی عمدی، غیرعمدی یا ناشی از نقص سیستمهای ایمنی بوده است. همچنین اگر حادثه منجر به فوت یا خسارات مالی گسترده شده باشد، مسئولیت تعیین عامل حقوقی حادثه بر عهده ایشان قرار میگیرد .
ابزار، روشها و مستندات مورد استفاده
برای تعیین علل آتشسوزیهای خاص، کارشناس رسمی دادگستری از روشها و ابزار تخصصی زیر استفاده میکند: بررسی گزارشهای مقدماتی آتشنشانی، تحلیل چکلیستهای ایمنی مرتبط با وسایط مورد نظر، بررسی نمونهبرداری از مواد و سطوح محل حادثه، تحلیل ساختار فنی موتور یا سیستمایمنی و تطبیق با دستورالعملهای ملی و استانداردهای ایمنی مربوطه. در نتیجه، گزارش کارشناسی وی متکی به تحلیل شواهد عینی، اسناد فنی و استانداردهای قانونی است .
زمینههای کاربرد و ارزش حقوقی
– در دعاوی قضایی مرتبط با اثرات حریق در وسایط حملونقل عمومی یا صنعتی، گزارش کارشناس رسمی دادگستری مبنای صدور احکام و تعیین مسئولیت قانونی است.
– در پروندههای بیمهای و اداری مرتبط با خسارات گسترده، گزارش ایشان بهعنوان مستند رسمی برای بررسی جبران زیان و خسارت ارائه میشود.
– در تصادفات یا حوادث منجر به فوت، تحلیل علت وقوع توسط کارشناس رسمی دادگستری در دادگاه جنایی و حقوقی جهت تعیین قصور یا تقصیر معتبر است.
– گزارش صادره، در قراردادهای بزرگ دولتی یا صنعتی که شامل بررسی امنیت وسائط حملونقل عمومی است، مرجع فنی مورد پذیرش قرار میگیرد .
دامنه تخصصی و مرز صلاحیت
صلاحیت بررسی و تعیین علل وقوع آتشسوزیهای خاص محدود به بررسی حوادث با ماهیت غیرعادی، مانند حریق در وسایط حملونقل یا آتشسوزی عمده در محیطهای صنعتی و عمومی است. این صلاحیت بهتنهایی شامل مسائل عمومی ایمنی یا نصب و نگهداری تجهیزات آتشنشانی نیست، بلکه تنها به تعیین علت نهایی و تحلیل فنی حادثه میپردازد. این موضوع باتوجه به پیچیدگی فنی و نیاز به مستندسازی دقیق، در اختیار کارشناسان رسمی دادگستری با این صلاحیت قانونی قرار دارد .