صلاحیت «تشخیص اصالت خط، امضاء و اثر انگشت» در چارچوب رسمی کارشناسی رسمی دادگستری، توانمندی تخصصی در تحلیل، تطبیق و تعیین اصالت یا جعل اسناد مکتوب و آثار انگشتی است که در اختیارات قوه قضائیه و دستگاههای اجرایی قرار دارد. کارشناسی رسمی دادگستری دارای این صلاحیت، بنا به دعوت مرجع قضایی یا در قالب قرارداد با سازمانها، مأمور به بررسی دقیق این موارد میشود.
وظایف و کاربرد عملی
تعیین اصالت یا جعل خطوط دستنویس و تایپی از طریق تطبیق با نمونههای مطمئن، با استفاده از نشانههایی چون اندازه حروف، فواصل کلمات، شیوه نگارش، روانشناسی خط و نوع قلم و جوهر .
تشخیص تقدم و تأخر متن نسبت به امضاء یا اثر انگشت؛ برای مثال در سندهایی همچون قولنامهها یا چکها که تردید بر ترتیب نگارش وجود دارد .
تحلیل شیمیایی و فناوری برآورد دقیق قدمت جوهر یا کاغذ، به منظور مشخصسازی زمان تقریبی نگارش
تطبیق آثار انگشت با نمونههای معتبر یا آثار بهجامانده در صحنه جرم، به ویژه در پروندههای کیفری و انتظامی .
ابزارها و روشهای تخصصی
کارشناسی رسمی دادگستری این صلاحیت، در فرآیند تشخیص خود از ابزارها و روشهای زیر بهرهمیبرد:
اسکن و مقایسه تصویر دیجیتالی یا بزرگنمایی خطوط مرتبط.
نور ماورای بنفش یا فیلترهای نوری ویژه برای آشکارسازی تغییرات، پاککردگی و تمایز جوهر
آنالیز شیمیایی برای تعیین نوع و قدمت جوهر یا واکنش به شرایط کاغذ .
فناوری گرافولوژی و تحلیل ویژگیهای بصری خط برای شناسایی جعلیات حرفهای .
زمینههای کاربرد در نظام قضایی و رسمی
۱. مراجع قضایی (حقوقی، کیفری، دادگاهها و دادسراها): جهت رسیدگی به دعاوی جعل اسناد، امضا یا اختلاف در قدمت و ترتیب نگارش سند، ارائه گزارش مستند برای صدور رأی.
۲. ادارات انتظامی و تشخیص هویت: همکاری در پروندههایی که نیازمند تطبیق اثر انگشت یا تشخیص حفط اصالت اسناد است.
۳. بانکها و بیمهها: بررسی مدارک مشکوک، تأیید یا رد اصالت قراردادها، فاکتورها، چکها و امضاها.
۴. سازمانهای دولتی و خصوصی: تحلیل اسناد در موارد قراردادها، قولنامهها، درخواست تسهیلات و سایر اسناد اساسی.
۵. پروندههای املاک، وقف، ارث، وصیتنامه: تأیید معتبر بودن اسناد تاریخی یا رفع ابهام درباره اصالت و قدمت نگارش .
ارزش حقوقی و رسمی گزارش
نظر کارشناسی رسمی دادگستری در این حیطه، مستند و اجباری برای مراجع قضایی است؛ قاضی نمیتواند بدون توجیه منطقی آن را نادیده بگیرد و باید دلیل رد یا قبول آن را بهصورت مستند ارائه نماید.
گزارش شامل یافتههای فنی، تصویر اسناد بررسیشده، تحلیل آزمایشگاهی، فهرست ابزارهای بهکار رفته و نتیجه نهایی است. با توجه به تخصص و دقت بالای کارشناسی رسمی دادگستری، گزارش بهعنوان ادله قانونی در روند رسیدگی مورد اتکا قرار میگیرد.