در نظام حقوقی و قضایی ایران، ارزیابی خسارات وارده به صنایع دستی از اهمیت ویژهای برخوردار است. این صلاحیت تخصصی، به کارشناسان رسمی دادگستری در رشته صنایع دستی واگذار شده است تا با بهرهگیری از دانش فنی، تجربه عملی و آشنایی با ارزشهای فرهنگی و هنری این حوزه، به بررسی دقیق و اعلام نظر کارشناسی در موارد خسارتدیده بپردازند.
جایگاه قانونی و حرفهای صلاحیت
بر اساس فهرست صلاحیتهای مصوب مرکز کارشناسان رسمی قوه قضاییه، یکی از صلاحیتهای اصلی در رشته صنایع دستی، «بررسی و اعلام نظر کارشناسی در خصوص تعیین خسارات وارده به صنایع دستی» است. این صلاحیت، کارشناسان را ملزم میسازد تا در مواردی نظیر آسیبدیدگی در فرآیند حملونقل، حوادث طبیعی، سوانح یا تخریب عمدی، به ارزیابی میزان خسارت و تعیین ارزش مادی و معنوی اثر بپردازند .
فرآیند کارشناسی خسارت
کارشناس رسمی دادگستری در این حوزه، ابتدا با بررسی دقیق ویژگیهای فنی و هنری اثر، از جمله نوع مواد اولیه، تکنیکهای بهکاررفته، قدمت، اصالت و ارزش فرهنگی آن، به تحلیل میزان خسارت میپردازد. سپس با مقایسه وضعیت فعلی اثر با حالت اولیه، میزان افت ارزش را محاسبه کرده و گزارش کارشناسی خود را به مراجع ذیصلاح ارائه میدهد.
اهمیت تخصص و تجربه
با توجه به تنوع و گستردگی رشتههای صنایع دستی در ایران، از جمله میناسازی، خاتمکاری، قلمزنی، سفالگری و فرشبافی، کارشناسان این حوزه باید دارای تحصیلات مرتبط و تجربه عملی در زمینههای مختلف باشند. این تخصص، امکان ارزیابی دقیقتر و ارائه نظرات مستند و قابل استناد را فراهم میسازد .
چالشها و ضرورتهای توسعه
با وجود اهمیت این صلاحیت، برخی چالشها مانند فقدان نظام ارزیابی کیفی و ارزشگذاری کمی صنایع دستی، ضعف در طراحی و بهروزرسانی محصولات، و عدم وجود نظام حقوقی متناسب با ظرفیتهای صنایع دستی، میتواند فرآیند کارشناسی را با مشکلاتی مواجه سازد . از اینرو، توسعه آموزشهای تخصصی، تدوین استانداردهای مشخص برای ارزیابی خسارت و ارتقاء جایگاه صنایع دستی در نظام حقوقی کشور، از ضرورتهای پیشرو است.
نتیجهگیری
صلاحیت «بررسی و اعلام نظر کارشناسی در خصوص تعیین خسارات وارده به صنایع دستی»، نقش کلیدی در حفظ و صیانت از میراث فرهنگی و هنری کشور ایفا میکند. با تقویت این حوزه از طریق آموزشهای تخصصی، تدوین استانداردهای ارزیابی و ارتقاء آگاهی عمومی، میتوان گامی مؤثر در جهت حمایت از هنرمندان و حفظ آثار ارزشمند صنایع دستی برداشت.