صلاحیت «برآورد میزان خسارت فاضلابهای صنعتی به محیط زیست» در چارچوب ماموریت کارشناسی رسمی دادگستری رشته محیط زیست طبیعی تعریف شده است. این صلاحیت به کارشناس رسمی دادگستری اجازه میدهد بهصورت رسمی و قانونی در دعاوی قضایی، پروندههای اداری، قراردادهای دولتی، ارزیابیهای بیمهای و گزارش به مراجع ذیربط ورود کند و نقش کارشناسی تخصصی ایفا نماید.
وظایف و حوزه کاربرد
کارشناس رسمی دادگستری با این صلاحیت، به تشخیص و تحلیل خسارات وارد بر آب، خاک، اکوسیستمهای محلی و منابع طبیعی ناشی از پساب صنعتی میپردازد. در مواردی مانند اختلافات حقوقی بین صنایع و وزارتخانهها، شکایات علیه واحدهای صنعتی، دعاوی محیط زیستی یا گزارش به سازمان حفاظت محیط زیست، اقدام به بررسی میکند که آیا فاضلاب صنعتی موجب تخریب، آلودگی یا خسارت ملموس محیط زیست شده است یا خیر و میزان آن را تعیین مینماید .
فعالیتها و ابزارهای مورد استفاده
کارشناس رسمی دادگستری در این زمینه با بهکارگیری ابزارهای فنی از جمله:
پایش و نمونهبرداری از آبهای سطحی، منابع زیرزمینی، رسوبات و خاک اطراف واحد صنعتی؛
تحلیل پارامترهای کیفی و کمی در نمونهها (مثل COD، BOD، فلزات سنگین، pH و سایر آلایندههای تخصصی)؛
استفاده از نرمافزارهای تحلیل داده محیط زیستی و مدلهای GIS برای تعیین شعاع اثر فاضلاب؛
تعیین حدود جغرافیایی زیاندیده و تخمین هزینه مرمت یا بازسازی محیط زیست آسیبدیده؛
تهیه گزارش کارشناسی دقیق و مستدل برای مراجع قضایی، بیمه یا مراجعات اداری، وارد میشود و مرجع تصمیمگیری است .
نمونه کاربردهای عملی
۱. در پروندههای قضایی که ادعا میشود یک کارخانه با تخلیه فاضلاب صنعتی به رودخانه یا منابع زیرزمینی آسیب رسانده، کارشناس رسمی دادگستری مأمور بررسی علت بروز آلودگی، شعاع اثر و مقدار خسارت بوده و مبنای حکم دادگاه قرار میگیرد.
۲. در ارزیابی اثرات محیط زیستی قراردادهای پیمانکاری یا پروژههای صنعتی، تطبیق وضعیت موجود با ضوابط زیستمحیطی و تشخیص تخلفات احتمالی انجام میشود.
۳. در دعاوی اداری یا بیمهای مرتبط با آلودگی منابع آب یا خاک، گزارش کارشناس رسمی دادگستری ضامن پذیرش خسارت و تعیین مبلغ خسارت یا جریمه است.
نقش در نظام قضایی، بیمه و سایر دستگاهها
حضور کارشناسی رسمی دادگستری با این صلاحیت در نظام قضایی ایران موجب اطمینان مراجع قضایی نسبت به مسائل فنی و محیط زیستی میشود. این کارشناسان مستقل، با اتکا به دادههای میدانی و تحلیل علمی، نظریههایی مستدل و قانونی صادر میکنند که در دعاوی محیط زیستی، مطالبه خسارت، پروندههای کیفری یا قراردادهای دولتی معتبر تلقی میشود.
در پروندههای مرتبط با بانکها و بیمهها نیز گزارشهای کارشناس رسمی دادگستری منبع تصمیمگیری برای سیاستگذاران و مدیران بیمهای است.
مزیتها و ارزش افزوده صلاحیت
اعتبار قانونی: نظر کارشناس رسمی دادگستری دارای ارزش قانونی در مراجع قضایی و اداری است.
ضمانت علمی و فنی: استنباطهای فنی بر اساس معیارهای محیطزیستی و نمونهبرداریهای دقیق انجام میشود.
شفافیت و مستندسازی: ارائه گزارش مستند، قابل ارزیابی و مستدل برای مراجع تصمیمگیری و رسیدگی به تخلفات.
جامعیت حوزهای: شامل بررسی آب، خاک، رسوبات، اکوسیستم مجاور و شعاع اثر فاضلاب صنعتی در محیط پیرامونی.
جمعبندی
صلاحیت برآورد خسارت فاضلابهای صنعتی به محیط زیست توسط کارشناسی رسمی دادگستری رشته محیط زیست طبیعی، یک نقش حقوقی–فنی با جایگاه رسمی در نظام قضایی و اداری ایران دارد. این صلاحیت در مواردی که آلودگی فاضلاب صنعتی به محیطزیست مطرح است، نصبالعین قرار میگیرد. فعالیتهایی مانند شناسایی منابع آلاینده، تحلیل دادههای محیط زیستی، تعیین شعاع اثر، برآورد نوع و مقدار خسارت، و ارائه گزارش دقیق به مراجع قضایی، همگی تحت مسئولیت قانونی این دسته از کارشناسان رسمی دادگستری انجام میشود.