برآورد میزان خسارت به زمین های کشاورزی در اثر ورود فاضلاب های خانگی شهری:
کارشناسان رسمی دادگستری دارای صلاحیت برآورد میزان خسارت به زمینهای کشاورزی در اثر ورود فاضلابهای خانگی شهری در قالب رشته محیطزیست طبیعی، بهصورت تخصصی در نظام قضایی، اداری و قراردادهای دولتی حضور فعال داشته و نقش تعیینکنندهای در احقاق حق و اجرای قوانین محیطزیستی ایفا میکنند. این افراد طبق تعرفه رسمی و تحت نظارت کانون و شورای عالی کارشناسان رسمی دادگستری، به بررسی فنی و محیطزیستی موضوع فرسودگی یا آلودگی اراضی کشاورزی میپردازند .
حوزه فعالیت حرفهای
محاکم قضایی و دعاوی زیستمحیطی: در پروندههایی که ورود فاضلاب خانگی به زمینهای کشاورزی منجر به تلفات محصول، اختلال در اراضی زراعی یا مخاطرات بهداشتی برای جامعه کشاورزی شود، اظهار نظر کارشناسی رسمی دادگستری الزامی است. گزارش این کارشناسان قابلیت استناد در رای دادگاه یا حکم نهایی را داراست.
ارزیابی خسارت برای سازمانهای دولتی و قراردادی: هنگام تنظیم قراردادهای دولت یا شهرداریها برای تصفیه و هدایت فاضلاب شهری و جلوگیری از نشت آن به مزارع، کارشناسی رسمی دادگستری نقش کلیدی در تعیین میزان خسارت و هزینه جبران دارد. این برآورد در تعیین جریمه، حقالزحمه پیمانکار تصفیه یا پرداخت خسارت به کشاورزان استفاده میشود.
امور بیمه و بانکها: در صورت مطالبه خسارت بیمهای یا تضمین بانکی بابت آسیب به اراضی کشاورزی، نظر کارشناسی رسمی دادگستری مستند و ضروری است. بانکها نیز جهت تضمین بازپرداخت و ارزیابی ریسک به آن مراجعه میکنند.
نظارت بر پروژههای شهری و روستایی: در اجرای پروژههای شهری، روستایی یا عمرانی که احتمال دارد فاضلاب خانگی وارد اراضی کشاورزی شود، کارشناسی رسمی دادگستری پیش از بهرهبرداری، حین و پس از بهرهبرداری، نقش پیوستهای دارد و مطابق با استانداردهای محیطزیستی اعلام نظر میکند.
ابزارها، روشها و مستندات حرفهای
اندازهگیری کیفیت خاک و آب سطحی و زیرزمینی: شامل نمونهبرداری میدانی، آزمایشهای آزمایشگاهی (تحلیل پسماند، pH، مواد فرار آلی، جذب فلزات و عناصر سمی و غیره) و بهکارگیری تجهیزات سنجش استاندارد.
نقشهبرداری و تحلیل موقعیتی با کمک دادههای میدانی و ماهوارهای: تعیین محدوده اراضی تحت تأثیر، بردار انتقال آلودگی و پتانسیل گسترش فاضلاب .
برآورد اقتصادی خسارت: ارزیابی کاهش عملکرد محصولات کشاورزی، هزینه بازسازی یا اصلاح خاک، و خرید و انتقال محصول جایگزین.
استفاده از ضوابط قانونی و آییننامههای زیستمحیطی: استناد به قوانین حفاظت محیطزیست، مقررات فاضلاب شهری، استانداردهای خاک و کشاورزی، و احکام قضایی برای مستندسازی گزارش تخصصی.
حوزه کاربرد و ارزش قانونی
پشتیبانی از احکام قضایی: گزارش کارشناسی رسمی دادگستری بهعنوان سندی معتبر، در تعیین میزان خسارت و الزام به جبران، عزل یا اصلاح وضعیت استفاده میشود.
ترمیم حقوق کشاورزان: ارزیابی دقیق خسارت، امکان ارائه دعاوی عمده و سریع را برای کشاورزان فراهم ساخته و زمینه جبران قانونی را فراهم میکند.
اجرای سیاستهای محیطزیستی و شهری
دخالت کارشناسی رسمی دادگستری در مراحل طراحی، اجرا و بهرهبرداری از پروژهها، باعث افزایش رعایت استانداردهای زیستمحیطی و کاهش آسیب به منابع طبیعی میشود.
جایگاه و استانداردهای حرفهای
این صلاحیت یکی از صلاحیتهای تخصصی رشته محیطزیست طبیعی است که در لیست رسمی کانون کارشناسان رسمی دادگستری ثبت شده و بر مبنای ضرورتهای محیطزیستی کشور، به ویژه حمایت از اراضی مزروعی، تعریف شده است . کارشناسان با این صلاحیت، ضمن ابلاغ رسمی، مشمول تعرفههای تعیینشده و نظارت حرفهای ساختاری هستند، به نحوی که گزارش آنها قابلیت اجرای فوری در دستگاه قضایی و نهادهای مسئول را دارد.
در جمعبندی، صلاحیت برآورد خسارت اراضی کشاورزی ناشی از ورود فاضلاب خانگی شهری نشاندهنده نقشی کاملاً عملیاتی، قانونی و اثرگذار در سازوکار عدلیه و نظارت محیطزیستی راوی است. کارشناسان رسمی دادگستری در این حوزه، ضمن حضور در مراحل میدانی، ارزیابی آزمایشگاهی و تحلیل فنی، گزارشهایی هدفمند و مستند ارائه میدهند که مرجع کلیدی برای حکم قضایی، جبران خسارت و جلوگیری از تکرار آسیب محسوب میشود. این فعالیت مستند و ساختاریافته، نقش مهمی در حفاظت از اراضی و امنیت غذایی کشور دارد.