اظهار نظر در خصوص تغییر کاربری و تعیین قدمت مستحدثات:
در چارچوب نظام حقوقی ایران، کارشناس رسمی دادگستری دارای صلاحیتی رسمی و قانونی بهنام اظهار نظر در خصوص تغییر کاربری و تعیین قدمت مستحدثات در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی است. این صلاحیت به اتکای مجوز قضایی، در مراجع قضایی، اداری و دولتی مورد استناد قرار میگیرد و جایگاه حقوقی آن در تشخیص شرایط زمین و امکانات موجود بسیار مشخص و تعیینکننده است .
کارکرد و وظایف قانونی
۱. تشخیص تغییر کاربری: بررسی میکند که آیا اراضی کشاورزی یا باغی بدون مجوز رسمی به کاربری غیرکشاورزی تبدیل شده است یا خیر. این کارشناس موظف است با استناد به ضوابط قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغها و احکام قانونی مرتبط، مستندات تغییر استفاده غیرمجاز را شناسایی نماید .
۲. تعیین قدمت مستحدثات: تشخیص میدهد ساختوسازهای روستایی، اعیانی کشاورزی یا بناهای کوچک چگونه و چه زمانی ایجاد شدهاند و آیا مطابق روال عرفی و قانونی هستند یا بهصورت غیرمجاز پس از تاریخ ممنوعیت قانون ایجاد شدهاند .
۳. ارائه گزارش رسمی به مراجع قضایی و اداری: گزارشهای تهیهشده توسط کارشناس رسمی دادگستری بهصورت مستند و مستدل به مراجع قضایی یا کمیسیونهای مربوطه ارجاع میشود. این گزارش در جریان پروندههای حقوقی، انتظامی یا اداری مؤثر است.
۴. شرکت در پروندههای اختلافی و اختلافات ملکی: در دعاوی کیفری یا حقوقی مرتبط با تغییر کاربری غیرمجاز، گزارش کارشناسی رسمی دادگستری میتواند مبنای صدور حکم یا تصمیم در دادگاه کیفری یا دادگاه عمومی باشد. همچنین دادگاهها مجازند با تقاضای هر یک از طرفین، این نظر را بررسی و در صورت لزوم به هیئت کارشناسی دیگر ارجاع دهند .
حوزه کاربرد این صلاحیت
پروندههای تغییر کاربری: در دعاوی مرتبط با مجازات یا جلوگیری از ساختوساز غیرمجاز در اراضی کشاورزی یا باغی، نظر رسمی این کارشناس از لحاظ حقوقی ارزش ادلهای معادل نظر سازمان جهاد کشاورزی دارد و مرجع قضایی معمولاً آن را محترم میشمارد .
کمیسیونهای اداری و اجرایی: ارزیابی لازم در کمیسیونهای مربوط به تغییر کاربری (مانند کمیسیون ماده ۱ قانون حفظ کاربری) برای تعیین ضرورت یا عدم ضرورت تغییر کاربری بر مبنای گزارش کارشناسی رسمی دادگستری ارائه میشود .
ارزیابی صدور مجوزهای دولتی: در مراجع استعلامگر، بهویژه سازمانهای جهاد کشاورزی در سطح استان که نظریه آنها بهعنوان نظر کارشناسی رسمی دادگستری تلقی میشود و در تصمیمگیری نهایی مؤثر است .
ابزارها و روشهای مورد استفاده
کار با اسناد ثبتی و نقشه هوایی: تحلیل و مقایسه نقشههای ثبتی و هوایی یا تصاویر ماهوارهای برای تعیین قدمت مستحدثات و تطابق با تاریخچه زمین.
بازدید میدانی و بررسی محل: مشاهده عینی بناها و مستحدثات، اندازهگیری، مستندسازی و عکسبرداری؛ ثبت مستنداتی که برای گزارش رسمی مورد نیاز است.
تحلیل حقوقی مبتنی بر قانون حفظ کاربری و ضوابط طرحهای هادی: تطبیق وضعیت زمین با مفاد مادههای قانون حفاظتی و آییننامههای اجرایی و بررسی تطابق با الزامات قانونی تغییر کاربری در محدوده شهری یا روستایی .
ارزش کاربردی در نظام قضایی و دولتی
اعتبار قانونی گزارش: نظر صادر شده توسط کارشناس رسمی دادگستری به اعتبار قانونی ویژهای در شعب قضایی، دادگاههای عمومی حقوقی و کیفری و کمیسیونهای اداری برخوردار است.
درخواست موثر مراجع قضایی: هنگامی که دادگاه یا نهاد اداری نسبت به اعتبار گزارش تردید داشته باشد، میتواند موضوع را به هیئت کارشناسی ارجاع دهد تا قطعیت رأی اتخاذ شود .
ملاک حقوقی تغییر استفاده اراضی: در تعیین اینکه آیا بناها یا تغییرات استفاده از زمین فاقد مجوز قانونی صورت گرفته یا با ملاحظات قانونی مطابقت دارد، این گزارش معیار تصمیمگیری است.
به این ترتیب، صلاحیت رسمی اظهار نظر در خصوص تغییر کاربری و تعیین قدمت مستحدثات توسط کارشناس رسمی دادگستری کشاورزی و منابع طبیعی نقش مهم و ویژهای در دعاوی قضایی، کمیسیونهای اداری و تصمیمگیریهای دولتی ایفا میکند؛ زیرا گزارش رسمی آن هم معتبر و هم مستند به اسناد، قوانین و بازدید مستقیم محل است و پایهگذار آرای عادلانه و قانونی در پروندههای مرتبط با اراضی کشاورزی و باغی میباشد.