ارزیابی یافته ها و اختراعات و اکتشافات کشاورزی:
صلاحیت کارشناسی رسمی دادگستری در زمینه ارزیابی یافتهها و اختراعات و اکتشافات کشاورزی، جایگاهی ویژه و قانونی دارد و برحسب مقررات رسمی قوه قضائیه در چارچوب گروه تخصصی کشاورزی و منابع طبیعی تعریف شده است . این صلاحیت به کارشناس رسمی دادگستری اجازه میدهد تا در حوزه نوآوریهای کشاورزی و منابع طبیعی بهصورت تخصصی و با اتکا به معیارهای استاندارد کشور عمل نماید.
در عرصه قضایی و حقوقی، کارشناسان رسمی دادگستری دارای این صلاحیت، بهعنوان کارشناس خبره مورد استناد محاکم، مراجع اداری، مراجع بیمهای و بانکها یا در ارزیابی اختلافات قراردادی مربوط به نوآوریهای کشاورزی دعوت میشوند. موضوعات رایج شامل بررسی ادعای اختراع در سیستم کشاورزی، تحلیل بومی بودن یک تکنیک یا ابزار کشاورزی نو، و تعیین ارزش اقتصادی یک یافته یا اکتشاف در محتوای دعاوی است.
در مقام اجرا، کارشناسان رسمی دادگستری با استفاده از روشهای معتبر علمی و مستند شامل بررسی اسناد اختراع یا آزمایشگاهی، مقایسه دستاورد نوین با روشهای رایج کشاورزی، ارزیابی عملکرد کاربردی در شرایط مزرعهای یا کنترلشده، و تحلیل تاثیر آن بر تولید محصولات کشاورزی، گزارشهایی مکتوب و قابل ارائه به قوه قضائیه یا طرفین ذینفع تهیه مینمایند.
از مهمترین وظایف این کارشناس رسمی دادگستری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
تحلیل فنی و مستند اختراعات: ارزیابی قابلاستناد بودن یافتههای کشاورزی، توان نوآوری، بومی بودن روش یا ابزار، و کاربرد آنها در شرایط عملی .
برآورد ارزش اقتصادی و خسارت احتمالی: تعیین ارزش مالی اختراع یا اکتشاف در بازار کشاورزی و تشخیص خسارت ناشی از استفاده غیرمجاز یا عدم بهرهبرداری درست از آن.
ارائه گزارش تخصصی در دعاوی حقوقی و قراردادی: حضور در دعاوی حقوقی مرتبط با مالکیت فکری، اختلافات قراردادی درباره فروض بهرهبرداری یا انتقال فناوری، و اثبات یا رد ادعاهای تخصصی در دادگاهها.
ارزیابی سازگاری با مقررات تولید و نشر کشاورزی: بررسی اینکه یافته یا اختراع مورد نظر مطابق مقررات بهداشتی، زیستمحیطی و استانداردهای تولید محصول در ایران است یا خیر.
ابزار و روشهای اجرای کارشناس رسمی دادگستری در این صلاحیت عبارتاند از: تحلیل اسناد فنی، مقایسه نمونههای مشابه، بررسی نتایج آزمایشگاهی و میدانی، مشاهدات صحرایی، تحلیل دادههای عملکردی محصولات، و استفاده از معیارهای سنجش کیفیت علمی و اقتصادی.
این صلاحیت در موارد زیر معمولاً کاربرد دارد:
پروندههای قضایی مالکیت فکری نوآوری کشاورزی: زمانی که فردی ادعا میکند اختراعی مرتبط با بهبود عملکرد محصول یا کاهش مصرف آب و کود دارد، و پرونده در دادگاه مطرح میشود.
اختلافات قراردادی در پروژههای تحقیقاتی دولتی یا صنعتی کشاورزی: محل نزاع درباره ارزش فناوری و سهم منافع انتشاریافته بین دو طرف.
مطالبه خسارت در زمینه بهرهبرداری غیرمجاز از یافته کشاورزی: موضوع مهم در قراردادهای انتقال تکنولوژی یا مجوز تولید.
ارزیابی پروژههای دولتی برای تصمیمگیری سرمایهگذاری: ارائه گزارش ارزشگذاری یافتههای کشاورزی برای بانکها، بیمهها یا دستگاههای اجرایی.
ارزش این صلاحیت در نظام حقوقی ایران بهدلیل وجاهت قانونی کارشناسی رسمی دادگستری بسیار بالاست. گزارشهای تهیهشده از سوی این افراد در محکمهها و مراجع اجرایی، مبنای تصمیمات قانونی میشوند و دارای پشتوانه معتبر ابلاغشده توسط قوه قضائیه هستند .
در جمعبندی، صلاحیت ارزیابی یافتهها، اختراعات و اکتشافات کشاورزی در چارچوب فعالیت رسمی کارشناسان رسمی دادگستری، نقش محوری در تأمین عدالت، شفافیت در ارزشگذاری فناوری و حمایت از حقوق مالکانه در حوزه کشاورزی ایفا میکند. این گزارشها بهکارگیری روش علمی، تحلیل تخصصی فنی و ارائه ارزش اقتصادی را در قالب گزارشهایی منطبق بر مراجع قضایی و سازمانی تسهیل مینمایند.