ارزیابی و قیمت گذاری بذر و گیاهان زراعی:
کارشناسی رسمی دادگستری در رشته کشاورزی و منابع طبیعی با صلاحیت ویژه ارزیابی و قیمتگذاری بذر و گیاهان زراعی، یکی از نهادهای تخصصی نظام قضایی است که در محدوده وظایف حقوقی و فنی، به ارزیابیهای ارزشمند میپردازد. این نهاد مجاز به اظهار نظر رسمی در موضوعاتی مانند تعیین قیمت انواع بذر، گیاهان زراعی، محصولات انبار و سیلوها، ارزیابی خسارات محیطی یا قراردادی در موارد بذر ناسالم یا محصول بیکیفیت است .
وظایف اجرایی و حقوقی
ارزیابی ارزش متعارف و بنتالوقت بذر و محصولات زراعی از جمله گندم، ذرت، برنج، گیاهان دارویی و ادویهای، در بازار داخلی.
برآورد میزان خسارت بر اثر عوامل طبیعی مانند سیل، خشکسالی، سرمازدگی و سرایت بیماریها یا استفاده از بذر یا نشاء ناسالم .
بازرسی و ارزیابی محمولهها در انبارها، سیلوها و سردخانهها به منظور تعیین قیمت یا میزان خسارت در صورت فاسد یا غیر قابل مصرف بودن کالا .
در موارد اختلاف قراردادی، تعیین قیمت پایه یا تضمیننامه، نظیر پیشفروش محصول، این نهاد مجاز است تا با محاسبات مستدل، رقم خسارت یا تعهد طرفین را اعلام نماید .
ابزارها، روشها و منابع اطلاعاتی
کارشناسی رسمی دادگستری از مجموعه ابزار و روشهای تخصصی بهره میبرد:
بازدید میدانی از محل تولید و انبارسازی جهت اندازهگیری حجم دقیق محصول و ارزیابی شرایط ذخیرهسازی؛
مطالعه قرارداد، اسناد مرتبط و نرخهای بازار – مراجع رسمی مانند وزارت جهاد کشاورزی، اداره آمار ملی و سازمان حمایت؛
استفاده از استانداردها و شاخصهای هزینه تولید شامل بذر، کود، کارگر، حمل و نقل؛
بررسی نمونهبذر و نشاء از نظر سلامت، درصد خلوص، عاری بودن از بیماری و سطح فناوری (مانند کشت بافت)، که ضریب کیفیت و قیمت را تعیین میکند ؛
صورتجلسه و تهیه گزارش کارشناسی رسمی در قالب مکتوب، مستند و مستدل بر اساس قوانین (مانند آییننامه کارشناسان رسمی دادگستری)، جهت ارائه به دادگاه یا مرجع درخواستکننده.
موقعیت کاربردی در نظام قضایی و قراردادی
کارشناسی رسمی دادگستری با این صلاحیت در موارد زیر حضور موثر دارد:
پروندههای قضایی: اختلاف میان کشاورز و خریدار یا بیمه، بیکیفیتی محصول یا عدم ایفای تعهد قراردادی؛
ارزیابی و بیمه محصولات: هنگام بروز خسارت ناشی از شرایط زیستی یا آب و هوایی؛
پیشفروش یا قراردادهای تضمینی: اختلاف ناشی از تغییر قیمت یا کیفیت پس از برداشت؛
قراردادهای دولتی یا بانکی: تأمین وثیقه محصول برای تسهیلات یا تضمین تامین کالا؛
گزارش به مراجع رسمی از جمله سازمان حمایت، نهادهای انتظامی یا اداری، در مورد کیفیت محصولات یا تخلفات در عرضه و ذخیرهسازی.
ارزش حقوقی گزارشهای کارشناسی
گزارش کارشناسی رسمی دادگستری در ایران از قدرت اجرایی و حقوقی بالایی برخوردار است:
برای تقدیم به قاضی در دعاوی، به عنوان مدرک قابل استناد؛
مبنای صدور احکام حقوقی یا کیفری مربوط به خسارت، نقض تعهد یا شرایط غیرقانونی قراردادی؛
مرجع تعیین میزان مالیات، جریمه یا خسارت از طریق مراجع قضایی یا اداری؛
قابل استفاده در مستندات بانکی جهت اخذ وام یا تسهیلات ارزی.
نتیجهگیری و چشمانداز کاربرد
صلاحیت ارزیابی و قیمتگذاری بذر و گیاهان زراعی توسط کارشناسان رسمی دادگستری، یک نقش کلیدی و شبه قضایی در حمایت از حقوق کشاورزان، تضمین عدالت در بازار کشاورزی و افزایش امنیت قراردادها و حقوق عمومی دارد. این نهاد تخصصی با روشهای دقیق و مستند، ضمن تعیین قیمت منصفانه و واقعی بذر و محصولات، ابزاری مطمئن برای تصمیمگیری قاضی، بیمهگر، بانک و طرفین قرارداد فراهم میآورد. در عرصه کشاورزی ایران، این صلاحیت، ضمن ارتقاء شفافیت اقتصادی، موجب پیشگیری از اختلاف و تسریع در رسیدگی به دعاوی میشود.