1.ارزیابی و تعیین چارچوب قانونی و مأموریت تخصصی
«کارشناسی رسمی دادگستری صنایع هوایی و فضایی» مجاز است در ساختار نظام حقوقی و قضایی ایران بهعنوان مرجعی رسمی و قضایی وارد عمل شود. این صلاحیت مشخصاً بر ارزیابی و تعیین خسارت مرتبط با هواپیما، بالگرد و تجهیزات زمینی متکی است و از سوی مرجع صلاحیتدار قضایی به وی مأموریت داده میشود.
کارشناس رسمی دادگستری با این صلاحیت، در پروندههای حقوقی، کیفری، اداری یا قراردادی از جمله دعاوی خسارت، اختلاف پیمانکاری، تأسیسات فرودگاهی و حوادث هوایی فعالیت میکند. به این ترتیب، نقش ایشان فراتر از متخصص فنی است و دارای اهمیت حقوقی و قضایی است.
۲. دامنه فعالیت و مسئولیتها
صلاحیت این کارشناس رسمی دادگستری شامل موارد زیر است:
ارزیابی و تعیین خسارت هواپیما، بالگرد و تجهیزات زمینی پس از حادثه، تصادف یا عملیات غیرعادی .
تعیین اجارهبها، اجرتالمثل و حقالامتیاز در قراردادهای خرید، اجاره و نگهداری هواپیما و بالگرد .
بررسی اختلافات قراردادی بین کارفرما، پیمانکار و مشاور در پروژههای تولید، تعمیر، نگهداری و بهرهبرداری هواپیما و بالگرد .
تشخیص قابلیت پروازی (Air Worthiness) وسایل پرنده بر اساس معیار فنی و استانداردهای ایمنی .
ارزیابی فنی دانش طراحی و تولید هواپیما و تجهیزات فضایی، شامل موتور، سازه و سامانههای ناوبری .
ارزیابی خسارت راکت، موشک، فضاپیما، ماهواره و تجهیزات زمینی مرتبط با مأموریت فضایی یا پشتیبانی زمینی .
ارزیابی تجهیزات فرودگاهی شامل ساختمانها، مخابرات، ناوبری، و دستگاههای دقیق سنجش هوا یا کنترل پرواز .
۳. ابزار، روشها و استانداردهای کارشناسی
«کارشناسی رسمی دادگستری» در این رشته، از ابزارهای متنوع و روشهای تحلیل دقیق بهره میبرد:
بازرسی فنی و مستندسازی فیزیکی: بازدید از صحنه حادثه، گشتهای سیستماتیک، نمونهبرداری و تهیه گزارش فنی دقیق.
تحلیل اسناد موضوعی: بررسی اسناد قرارداد، سوابق تعمیر، بیمهنامه، مشخصات فنی و استانداردهای طراحی و بهرهبرداری.
محاسبات مالی و اقتصادی: برآورد هزینه تعمیر یا جایگزینی، محاسبه اجارهبها و تجزیهوتحلیل قیمتگذاری.
دسترسی به پایگاههای استاندارد مرجع: استفاده از دستورالعملهای صنعتی، نظام فنی حملونقل هوایی و آییننامههای ایمنی پروازی.
مطالعه مهندسی پرواز و سوانح: تحلیل دادههای ثبت پرواز (Flight Data Recorder)، ارزیابی علل سقوط یا نقص عملکرد ناوبری، و مشارکت در هیئت سهنفره بررسی سوانح هوایی .
۴. حوزه کاربرد در نظام قضایی و اجرایی
نقش کارشناس رسمی دادگستری در این رشته در مجموعهای از موقعیتهای عملیاتی نمود دارد:
پروندههای قضایی خسارت: در دعاوی ناشی از سوانح هوایی در دادگاه حقوقی یا کیفری؛ گزارش تخصصی و جایگزینی شهادت فنی!
سازمانهای بیمه و بانکها: ارزیابی خسارت مالی تجهیزات برای مطالبه بیمه یا وثیقهگذاری و تأمین مالی .
قراردادهای دولتی و خصوصی: نظارت بر تأمین، اجاره، تعمیر و نگهداری هواپیما با ارزیابی منصفانه اجرت و حقالامتیاز.
سازمانهای دولتی و نهادهای حقوقی: تهیه گزارش برای الزام به تعمیر، نگهداری یا پیگیری ایمنی و رعایت استانداردهای فرودگاهی!
هیئتهای بررسی سوانح: مشارکت مستقیم بهعنوان عضو یا مشاور فنی در جلسات قضاوت در خصوص علل سوانح .
۵. ارزش تخصصی و تأثیر در فرایندهای قضایی
تسهیل صدور تصمیمات دقیق و مستند قضایی با استناد به متن فنی و اقتصادی گزارش.
ارتقاء شفافیت دعاوی از طریق تلفیق تخصص صنعت هوایی و چارچوب حقوقی.
پیشگیری از تکرار حوادث با ارائه پیشنهادات ایمنی و فنی در گزارش نهایی .
تضمین حقوق ذینفعان مختلف از قبیل شرکتهای هواپیمایی، پیمانکاران، مالکان هواپیما و سازمانهای بیمه.
جمعبندی
«کارشناسی رسمی دادگستری صنایع هوایی و فضایی» با صلاحیت در ارزیابی و تعیین خسارت انواع هواپیما، بالگرد و تجهیزات زمینی، نقش ویژهای در تأمین عدالت و اجرای دقیق فرآیندهای قضایی، قراردادی و ایمنی دارد. این کارشناس با ابزارهای فنی و روشهای حقوقی معتبر، بهعنوان واسط حرفهای میان ابعاد حقوقی و فنی پرسپکتیو حقوقی، نقش محوری در شفافسازی خسارتها و بهبود عملکرد صنعت هوایی ایفا میکند. این متن تدوین شده است تا برای انتشار رسمی و معرفی صلاحیت مذکور در سازمانهای حقوقی، قضایی یا صنعتی کاربرد داشته باشد.سارت انواع هواپیما و بالگرد و تجهیزات زمینی: