صلاحیت کارشناسی رسمی دادگستری امور وسائط نقلیه موتوری زمینی نقشی کلّی و بنیادین در نظام قضایی و اداری ایران دارد؛ این صلاحیت متصدّی اظهار نظر فنی و رسمی در باب وسائط نقلیه موتوری زمینی در پروندههای حقوقی، کیفری، ثبتی، بیمهای و قراردادی است. کارشناسان رسمی دادگستری در این حوزه مأمور به بررسی، ارزیابی و گزارش فنی-مالی دقیق مواردیاند که برای مراجع قضایی، شرکتهای بیمه، مراکز انتظامی-راهور، ادارات ثبت و شمارهگذاری خودرو، و اشخاص حقیقی یا حقوقی دارای اختلاف مهم حقوقی یا مالی است.
گستره وظایف
تشخیص علل تصادفات
بررسی فنیِ وسیله نقلیه (نقصهای فنی، نقص در طراحی یا ساخت، ایرادات سیستم ترمز، فرمان، سیستم روشنایی و ایمنی)، بررسی شرایط راه و زیرساخت و عوامل محیطی، و شناسایی نقایص احتمالی که در وقوع حادثه مؤثر بودهاند.
تعیین میزان خسارت وارده
پس از تصادف یا آسیب، ارزیابی خسارت بدنه، قطعات فنی، رنگ، بازسازی، جایگزینی قطعات، برآورد هزینه تعمیرات، و محاسبه افت قیمت ناشی از حادثه یا خرابی.
ارزیابی و تعیین ارزش وسائط نقلیه موتوری زمینی
شامل تعیین قیمت روز خودروها (داخلی یا وارداتی)، لحاظ کردن استهلاک، وضعیت فنی، تعداد سوارکردهها، میزان پیمایش، وضعیت بدنه و رنگ، مدلیّت، تجهیزات اضافی و تطبیق اسناد و اصالت وسیله نقلیه.
بررسی مستندات مالکیت، اصالت و شمارهگذاری
تطبیق دادههای فنی وسیله با پلاک، شماره موتور، شماره شاسی، اسناد شمارهگذاری، و بررسی تغییرات وضعیت مالکیت، تغییر کاربری، یا تغییرات فنی غیرمجاز.
اظهارنظر فنی در مراجع قضایی، انتظامی و بیمهها
گزارش رسمی به قاضی یا دادگاه در پروندههای حقوقی یا کیفری، همکاری با پلیس راهور در تشکیل کروکی، نظر در اختلافات بیمهای، موضوعات تخلفات رانندگی مرتبط با وضعیت فنی وسیله.
تعیین اجرتالمثل، اجارهبها یا خسارت ناشی از کاربرد وسیله
در مواردی که وسیلهای به صورت اجارهای مورد استفاده بوده یا در تصادف، تردد متوقف شده، بررسی مالی اثرات توقف یا اجارهبها نیز توسط کارشناس رسمی دادگستری انجام میشود.
ابزارها و روشها
بازدید فیزیکی و معاینه وسیله نقلیه، شامل بررسی ظاهری بدنه، رنگ، شاسی، موتور، سیستم انتقال نیرو، ترمزها، فرمان، سیستم تعلیق، سیستم روشنایی و ایمنی.
مطابقت مستندات فنی و پلاکها با دادههای وسیله؛ بررسی شماره شاسی، شماره موتور، پلاک و تاریخ شمارهگذاری.
استفاده از دادههای بازار خودرو و قطعات یدکی به منظور برآورد قیمت قطعات، هزینه تعمیرات، افت قیمت پس از حادثه.
تهیه کروکی یا طرح موقعیتی حادثه بر اساس مستندات انتظامی یا تحقیقات میدانی در محل حادثه.
محاسبه استهلاک بر اساس کارکرد، عمر وسیله نقلیه، و کیفیت نگهداری پیش از حادثه.
کاربردهای عملی
در دادگاههای حقوقی و کیفری، منظور رسیدگی به دعاوی خسارت، مسئولیت در تصادفات، احراز درصد تقصیر و خسارت وارده.
در پروندههای بیمهای برای تأیید یا رد ادعاهای خسارت خودرو، پرداخت حق بیمه یا جبران خسارت.
در مراجع انتظامی راهور برای پروندههای تصادف، تخلفات فنی خودرو، تغییر وضعیت وسیله یا نقل و انتقال مالکیت.
در ادارات ثبت و شمارهگذاری برای احراز مالکیت، تشخیص اصالت مدارک و وسیله نقلیه، ارزیابی برای هدف مالیاتی یا انتقال سند.
در منازعات قراردادی و خرید و فروش خودرو بین طرفین معامله که اختلاف در قیمت، وضعیت فنی، اصالت یا خسارت گذشته پیش میآید.
صلاحیت کارشناسی رسمی دادگستری امور وسائط نقلیه موتوری زمینی بهواسطه داشتن اقتدار قانونی در اظهار نظرِ رسمی، گزارشات مستند و قابل استفاده در مراجع قضایی، انتظامی و بیمهای، نقش مهمی در تضمین حقوق مالکین، مصدومان، شرکتهای بیمه و مراجع حاکمیتی ایفا میکند. چنین نقشی موجب عدالت در تعیین مسئولیت، جبران خسارت، احقاق حقوق عمومی و خصوصی و ایجاد اطمینان در معاملات و دعاوی مرتبط با وسائط نقلیه میگردد.