ارزیابی فضای سبز و خسارت وارده به آن:
مقدمه
صلاحیت ارزیابی فضای سبز و خسارت وارده به آن یکی از صلاحیتهای مصرح در رشته کشاورزی و منابع طبیعی برای کارشناسان رسمی دادگستری است . حوزهای که در آن کارشناسان رسمی دادگستری بهعنوان مرجع قضایی و اداری، ارزش و خسارات فضای سبز شامل درختان زینتی، درختچهها، بوتههای گل، چمنهای پارکی و سایر عناصر گیاهی را ارزیابی کرده، گزارش رسمی ارائه میدهند.
کارکرد و وظایف قانونی
کارشناسی رسمی دادگستری در این صلاحیت مجاز است در موارد زیر دخالت نماید:
ارزیابی و قیمتگذاری درختان زینتی، درختچهها، بوتههای گل زینتی، چمنکاری و شهری در داخل محدوده شهرها، روستاها یا خیابانها .
برآورد هزینه و تعیین میزان خسارت وارده بر فضای سبز بهدلیل عوامل محیطی نظیر خشکسالی، سرمازدگی، تگرگ، کمبود مواد غذایی یا آبیاری، و آلودگیهای آب، خاک یا هوا (بجز خسارات ناشی از آفات و بیماریها) .
برآورد هزینه احداث فضای سبز و تأسیسات مرتبط (مانند سیستمهای آبیاری، بوتهکاری و چمنکاشت) و تعیین اجرتالمثل آنها در موارد دعاوی حقوقی یا اجرای قراردادهای دولتی و خصوصی .
تعیین حق ریشه و احیاء برای صاحبان نسق باغی یا مالکین درگیریهای ملکی مرتبط با فضای سبز شهری و روستایی .
از این رو، کارشناسی رسمی دادگستری غالباً در دعاوی قضایی (دادگاههای حقوقی یا کیفری)، ارزیابی خسارت برای بیمهها، دستگاههای اجرایی شهرداری یا شوراهای محیطزیستی، و پروندههای قراردادهای خدمات فضای سبز نقش ایفا مینماید.
ابزار و روشهای مورد استفاده
برای تنظیم گزارش رسمی، کارشناسی رسمی دادگستری از ابزارها و روشهای تخصصی استفاده میکند:
بازدید میدانی از فضای سبز محل، اندازهگیری قطر، ارتفاع و تراکم درختان و چمنها.
کاربرد ابزارهای GIS، عکس هوایی، نقشه و سامانههای تفسیر تصاویر ماهوارهای برای تعیین پراکندگی و نوع پوشش گیاهی .
محاسبه ارزش اقتصادی درختان و پوشش گیاهی مبتنی بر دستورالعملهای تعیین ارزش گیاهی و نرخهای رایج در بازار برای گونهها و اندازههای متفاوت.
برآورد هزینه بازسازی یا جایگزینی شامل تأمین گونه مناسب، نصب سیستمهای آبیاری و نگهداری، معمولاً با استناد به قیود عرفی و شاخصهای قیمتگذاری معتبر.
زمینههای معمول کاربرد
کارشناسی رسمی دادگستری دارای صلاحیت در این رشته، نقش کلیدی در زمینههای زیر دارد:
پروندههای قضایی: مانند دعاوی خسارت ناشی از نابودی یا آسیب به فضای سبز در اثر تخریب خیابانی، پروژههای عمرانی، یا اقدامات اداری غیرقانونی. گزارش رسمی کارشناس بهعنوان مستند معتبر به دادگاه ارائه میشود.
داوری اداری و شکایات شهری: در موارد اختلاف میان شهروندان و شهرداریها یا نهادهای خدمات شهری، برای تعیین خسارت مالی، ارزیابی رسمی الزامی است.
بخش بیمه و قراردادهای خدمات فضای سبز: در ارزیابی خسارتهای بیمهای، یا تعیین قیمت خدمات ایجاد، نگهداری یا ترمیم فضای سبز در قراردادهای دولتی و خصوصی.
پروژههای جبران خسارت محیطی: مثلاً در زمینه جبران خسارتهای ناشی از خشکسالی، آلودگی زیستمحیطی یا طرحهای ساختوساز بزرگ، که نیازمند محاسبه دقیق ارزش گیاهی هستند.
ارزش حقوقی و نقش در نظام قضائی
گزارش کارشناسی رسمی دادگستری در این صلاحیت، بهعنوان مدرکی قابل استناد در دادگاهها، مراجع داوری و سازمانهای اجرایی کاربرد دارد.
این گزارش ضریب حقوقی دارد و عموماً مورد استناد قاضی یا هیئت داوری است، چرا که از سوی مرجع رسمی با صلاحیت مشخص تنظیم میشود.
حضور گزارش کارشناسان رسمی دادگستری، امکان ارزیابی دقیق خسارت، کاهش اختلافات محلی، تسریع در تصمیمگیری قضایی و تدوین قراردادهای خدمات حرفهای مرتبط با فضای سبز را فراهم میآورد.
نتیجهگیری
صلاحیت ارزیابی فضای سبز و خسارت وارده به آن در رشته کشاورزی و منابع طبیعی، نقش حقوقی بسیار مهمی برای کارشناسان رسمی دادگستری دارد. این نقش شامل تنظیم گزارشهای رسمی درباره ارزش اقتصادی و خسارات فضای سبز متأثر از عوامل طبیعی یا انسانی است. کاربردهای آن در پروندههای قضایی، اختلافات حقوقی و قراردادهای خدمات شهری – بویژه پارکها، خیابانها، باغات و فضای سبز عمومی – باعث شده تا این صلاحیت یکی از پایههای حاکمیت عدالت زیستمحیطی و حقوق گیاهی در نظام قضائی ایران محسوب گردد.