ارزش گذاری طرح های مرتبط با پسماند های شهری و روستایی:
کارشناسی رسمی دادگستری در حوزه محیط زیست طبیعی، بهویژه در ارزشگذاری طرحهای مرتبط با پسماندهای شهری و روستایی، نقشی کلیدی و منحصربهفرد در نظام قضایی و مدیریتی ایران دارد. این صلاحیت، مصوب مرجع ذیصلاح و مورد تأیید مرکز کارشناسان قوه قضاییه، در حکم ابزاری تخصصی برای سنجش اقتصادی و زیستمحیطی آثار ناشی از طرحهای مدیریت پسماند است .
وظایف و حوزه مسئولیت
کارشناس رسمی دادگستری با این صلاحیت موظف است:
تحلیل اقتصادی اکوسیستمهای تحتتاثیر پسماند؛ شامل بررسی چگونگی تغییرات زیستمحیطی در مناطق تحت مدیریت شهری یا روستایی، تعیین ارزش اقتصادی اکوسیستم و سنجش خسارتهای وارده بر منابع طبیعی
فروشگاه کتاب اشراق.
بررسی طرحهای دفع یا بازیافت پسماند؛ شامل تشخیص ضعفها و قوتها، ارزیابی تطبیقی با فرهنگسازی، مقررات و استانداردهای محیط زیست طبیعی .
تشریح شعاع اثرگذاری؛ تحلیل جغرافیایی و مقیاسی از گستره تأثیر زیستمحیطی پسماند، از کشاورزی و تنوع زیستی گرفته تا کیفیت هوا و نفوذ به منابع آبی .
محاسبه هزینههای اجرایی و نگهداری؛ ارزیابی اقتصادی مالی مرتبط با نصب، نگهداری، بهرهبرداری و تعمیرات تاسیسات دفع یا بازیافت پسماند .
رسیدگی حقوقی به اختلافات؛ داوری بین شهرداری، دهیاری، پیمانکاران، مشاوران و سایر دستاندرکاران مدیریت پسماند در پروژههای دولتی یا خصوصی .
ابزارها و روشهای مورد استفاده
برای انجام وظایف، ابزار و شیوههای عملیاتی کارشناس رسمی دادگستری در این حوزه عبارتند از:
نرمافزارهای GIS و نقشهبرداری؛ برای تعیین حریم پروژه، شعاع تأثیرگذاری زیستمحیطی و تحلیل فضایی اثرات پسماند.
مدلهای سنجش اقتصادی زیستمحیطی؛ از جمله تحلیل هزینه-فایده (CBA)، برآورد مستقیم و غیرمستقیم خسارت و تعیین ارزش جایگزینی یا بازسازی.
آزمایشهای کیفی و کمی نمونهبرداری؛ برای بررسی آلودگی خاک، آب یا هوا و تدوین گزارش مستدل حسب استانداردهای محیطزیست طبیعی.
مطابقت با قوانین و آییننامهها؛ مانند قانون مدیریت پسماند و ضوابط اجرایی شهرداری/دهیاری برای تعیین تخلفات زیستمحیطی و حجم خسارت .
گزارشنویسی تخصصی؛ آمادهسازی گزارشهایی رسمی، مستدل و مطابق با استانداردهای دادگستری عاری از هرگونه تعصب یا جهتگیری.
مصادیق عملی کاربرد
در چه شرایطی از این صلاحیت استفاده میشود؟
پروندههای قضایی مطابق با ماده ۹۶ قانون مدیریت پسماند که در آن هریک از شهرداریها یا دهیاریها ملزم به مطالبه خسارت از عاملان محیطزیستی میشوند .
ارزیابی خسارات پس از بروز تخلفات؛ مانند دفن غیرمجاز پسماند در حریم روستا، که نیازمند محاسبه دقیق خسارت به خاک، منابع آب و اکوسیستمهای محلی است.
تنظیم و داوری قراردادهای پیمانسپاری و احداث مراکز دفن یا بازیافت؛ جایی که کارشناسی رسمی دادگستری بهعنوان مقیاسی مستقل، صحت اجرای پروژه و تطابق آن با تعهدات قراردادی را بررسی میکند.
فرایندهای بیمه و تأمین خسارت؛ در صورت وارد شدن آسیب زیستمحیطی، گزارش این کارشناس مرجع موردقبول برای محاسبه مبلغ خسارت بیمهای یا جبرانزیان قرار میگیرد.
طرحهای نظارتی در بازپسگیری خاک آلوده؛ در همکاری با سازمان حفاظت محیط زیست و مراجع قضایی برای تعیین حجم و هزینه پاکسازی در پروژههای جبران خسارت زیستمحیطی.
جایگاه و ارزش حقوقی
گزارش کارشناسی رسمی دادگستری در این صلاحیت، بهعنوان سندی معتبر و مستند قابل استناد در مراجع قضایی، دادسرا، دیوان محاسبات، کمیسیونهای زیستمحیطی و نهادهای مدیریت شهری و روستایی است. رأی یا تصمیم مبتنی بر آن از قوت حقوقی برخوردار است و امکان بازنگری، مطالبه خسارت یا الزام به بهینهسازی طرحها را فراهم میآورد.
جمعبندی نهایی:
صلاحیت ارزشگذاری طرحهای مرتبط با پسماند شهری و روستایی در حوزه محیط زیست طبیعی، یکی از صلاحیتهای تخصصی و پرکاربرد کارشناسی رسمی دادگستری است که در چارچوب قوانین زیستمحیطی ایران، بهویژه قانون مدیریت پسماند، جهت سنجش و ارزیابی دقیق خسارتهای زیستمحیطی، حقوقی و اقتصادی مورد اتکا قرار میگیرد. ابزارهای تحلیلی، روشهای علمی و جایگاه حقوقی این گزارشها، آن را به عنصری غیرقابلجا بهمنظور مدیریت صحیح منابع طبیعی، حقوق عامه و تحقق حاکمیت قانون تبدیل کرده است.