صلاحیت «ارزشگذاری هرگونه دارائی نامشهود در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات» توسط کارشناسان رسمی دادگستری، یکی از توانمندیهای تخصصی در گروه کامپیوتر، فناوری اطلاعات و ارتباطات و فضای مجازی است. این صلاحیت به کارشناسان رسمی دادگستری اجازه میدهد ارزش اقتصادی داراییهایی را تعیین کنند که ماهیتی فیزیکی ندارند اما از نظر حقوقی یا قراردادی دارای ارزش کلان هستند؛ از جمله نرمافزارها، برندها، مجوزها، حق مالکیت فکری، دانش فنی، استارتاپها، پایگاه داده و دیگر حقوق نامشهود .
حوزه و کارکرد حقوقی
۱. فعالیت در پروندههای قضایی
کارشناس رسمی دادگستری این صلاحیت، در دعاوی مدنی، تجاری، بانکی، بیمهای و اداری به حکم دادگاه احضار میشود تا ارزش آثاری مانند نرمافزار، استارتاپ، نام دامنه یا دانش فنی را بر اساس استانداردهای اقتصادی برآورد کرده و گزارش کارشناسی ارائه دهد .
۲. ارزیابی قراردادها و تامین وثایق
در قراردادهای مشارکت فناورانه، خرید و فروش یا سرمایهگذاری، ارزیابی تخصصی داراییهای نامشهود توسط کارشناسان رسمی دادگستری، پشتوانه حقوقی و اقتصادی مطمئنی برای طرفین محسوب میشود.
۳. تامین اسناد برای ادارات دولتی و بورس
بانکها، شرکتهای بیمه، صندوقهای سرمایهگذاری و نهادهای مالی، برای ثبت داراییهای نامشهود خود، نیازمند برآورد تخصصی هستند. بر اساس آییننامههای مرتبط، کارشناسان رسمی دادگستری صلاحیتدار، تنها مرجع قانونی قابل قبول برای این ارزیابیها هستند .
ابزارها و روشهای کاربردی
تحلیل اقتصادی و مالی: کاربرد روشهای مبتنی بر درآمد (نظیر تنزیل جریانات نقدی)، بازار (مقایسه با نمونههای مشابه) و هزینه (براورد هزینه جایگزینی) جهت تعیین ارزشگذاری دقیق.
بازرسی فنی: بررسی مستندات فنی شامل کد منبع، طراحی نرمافزار، مستندات معماری، دادهها و مجوزهای بهرهبرداری.
مصاحبه و مطالعات تطبیقی: اخذ اطلاعات از صاحبان کسبوکار، پیمانکاران یا کاربران نرمافزار و تطبیق با نمونههای داخلی یا بینالمللی.
مستندسازی حقوقی: بررسی اسناد مالکیت فکری، قراردادهای انتقال، مجوزها، علامت تجاری و توافقات حفاظتی.
کاربردهای روزمره و اهمیت حقوقی
دعاوی مالکیت فکری و کپیرایت: در اختلافات حقوقی پیرامون نقض حق مؤلف یا افترا؛ گزارش کارشناسی رسمی دادگستری مبنای استیفای خسارت و احقاق حقوق مالکانه است .
طرحهای سرمایهگذاری و استارتاپها: ارزشگذاری سرمایهای استارتاپ با هدف جذب سرمایه، ورود به بورس یا فروش شرکت، بر اساس گزارش رسمی کارشناسان صورت میگیرد .
ارتقا شفافیت اقتصادی: گزارش ارزشگذاری رسمی در ترازنامه شرکتها و ارائه اطلاعات شفافی از داراییهای نامشهود به ذینفعان و نهادهای نظارتی به کار گرفته میشود.
جایگاه سازمانی و همکاری با نهادها
کارشناسان دارای این صلاحیت زیر نظر شورای عالی کارشناسان رسمی دادگستری و با مرجعیت قانونی در مرجع قضایی و اجرایی فعالیت میکنند.
همچنین از طریق تفاهمنامههای معاونت علمی ریاستجمهوری، سازمان بورس، برنامهوبودجه و نهادهای مالی، نقش مهم آنان در ارزیابیهای تخصصی داراییهای نامشهود مورد تایید نهادهای کلیدی قرار گرفته است .
نتیجهگیری
صلاحیت «ارزشگذاری هرگونه دارائی نامشهود در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات» در زمره توانمندیهای بسیار حیاتی کارشناسان رسمی دادگستری به شمار میآید. این توانمندیها شامل قابلیت صدور گزارشهای دقیق ارزشگذاری، پشتیبانی از دقت در تصمیمگیری قضایی و اقتصادی، و ارتقای شفافیت داراییهای نامشهود در نظام قضایی و مالی کشور است. بدون تردید، حضور یک کارشناس رسمی دادگستری دارای این صلاحیت، به ارتقای اثربخشی تصمیمات حقوقی، قراردادی و مالی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات منجر میشود.